AZERBAYCANLI BÜYÜK TÜRK ŞAİR BAHTİYAR VAHABZADE VEFAT ETTİ
01 Ocak 1970
Bahtiyar Vahabzade Bakü’de vefat etti. Sadece Azerbaycan’ın değil, rahmetli Necip Fazıl Kısakürek’in vefatından beri, bütün Türk Dünyasının yaşayan en büyük şairi idi. Şairliği yanında da, ki ‘mütefekkir şair’ olarak vasıflandırılmıştır, âlim (filoloji doktor profesörü), siyasetçi(uzun dönemler milletvekili), ama hepsinden önemlisi sade ve samimi insan olarak tanınmıştır. Sovyet sisteminde yetişmiş olmasına rağmen,Türk Milliyetçiliği yolunda bir gergef örer gibi eserler veren,insan yetiştiren bir öncü, bir önder,bir aksakal,’cesaretli içtimai hadim’ idi.
Tefekkür seviyesi çok yüksek bir şair olarak, geleneksel hece vezni formlarında yazdığı şiirlerde de, serbest tarzdakilerde de, büyük bir lirizm yanında, sadelik de dikkati çeker. Ama hem şiirleri, hem nesirleri Türkçe’nin, işlenmiş bir kültür dili olarak müstesna örnekleridir ve tabiidir ki Azerbaycan edebi dilinin şaheserlerindendir. Bugünkü Azerbaycan’daki çok yüksek milli heyecan ve Türklük bilincinin kaynağı, Sovyet zamanında da Rusça’ya, tabiri caizse ‘kafa tutan’ bu edebi dil, yani Azerbaycan Türkçesi idi. Kimliğini haykırmanın bir vasıtası olarak dil, onun başlıca silahı idi ve ‘kudretli söz ustası’, ‘edebi-bedii prosesin teşkilatçısı’ olarak anılmıştı.
Kısa Hayat Hikayesi
Mahmut oğlu Bahtiyar Vahabzade, 16 Ağustos 1925 tarihinde Şeki'de doğdu. 9 yaşında ailesiyle beraber Bakü'ye taşındı. İlk ve orta öğrenimini bu şehirde tamamladı. 1942 yılında girdiği Bakü Devlet Üniversitesi Filoloji Bölümü'nden 1947 yılında mezun oldu ve aynı bölümde öğretim üyesi olarak ders vermeye başladı. 1964 yılında tamamladığı Samed Vurgun’un Hayat ve Yaratıcılığı isimli monografisi ile filoloji doktoru ünvanını aldı.
1980 yılında Azerbaycan İlimler Akademisi üyeliğine seçilen Vahabzade, 1990 yılında emekli olana kadar Bakü Devlet Üniversitesi’nde 50n yıl de ders vermiştir.
Vahabzade, 1960'larda başlayan özgürlük hareketlerinin öncülerindendir. Bu konuda kaleme aldığı 1959 tarihli Gülistan isimli şiirinde, ikiye bölünen (İran ve Rusya) Azeri halkının yaşadığı felaketleri anlatmıştır. Adı geçen eserinde dolayı 1962 yılında milliyetçi (milletçi) damgası üniversiteden atılmış, 2 yıl sonra görevine iade edilmiştir. Bu olumsuzluklara ve Sovyet rejiminin baskılarına rağmen milliyetçilik ve hürriyet mücadelesinden hiç yılmamıştır. Sovyet rejiminin baskı ve tehditlerinden korunabilmek için, milli varlığı reddedilen milletin dertlerini çeşitli semboller ve edebi sanatkarlıkla dile getirmiş,şiir ve piyeslerinde hadiseleri ya tarihe,yahut da başka ülkelere mâl ederek dile getirmiş,böylece milli fikir ve duyguların diri tutulmasını sağlayanlardan olmuştur. Sovyetler dağıldıktan sonra yazdığı şiirleri ise ‘Sandıktan Sesler’de toplanmıştır.
Eserlerinde Azeri Türkçesi'ni en temiz şekilde kullanmaya özen gösteren ve halkının duygularına tercüman olan Vahabzade , Azerbaycan hürriyet mücadelesindeki hizmetlerinden dolayı, yeni Azerbaycan Devleti’nin en büyük ödülü olan İstiklal nişanı ile ödüllendirilmiştir. Sovyetler zamanındaki ödülleri: ’Emektar İncesanat Hadimi ödülü’(1984),’Cumhuriyet ödülü’(1975), SSCB Devlet Ödülü’(1984) , ‘Azerbaycan Halk Şairi ’(Devlet Sanatçısı) (1985)
Ülkesinin özgürlük simgelerinden biridir. Vahabzade,1980’den itibaren Azerbaycan Âli Sovyetine (1980-1995),bir defa da Azerbaycan Milli Meclisi’ne (1995-2000) milletvekili seçilmiştir. 13 Şubat 2009 günü saat 18 sularında ,Türkiye’den gelen konuklarıyla sohbet edip,onları yolcu ettikten sonra,Bakü’deki evinde âni kalp kriziyle Hakkın rahmetine kavuşmuştur.
Eserleri
Bahtiyar Vahabzade, 40'ı aşkın şiir kitabı, 11 ilmi eser, 2 monografi, çeşitli piyesler ve yüzlerce makale yayınlamıştır. Eserlerinde genellikle hürriyet, vatan sevgisi, din-ahlâk gibi temaları işlemiştir.
Şiirler ve Manzum Hikâyeler
"Menim dostlarım", Azerneşr, 1949 , 2-"Bahar,Genclik, 1950 ,3-"Dostluq neğmesi", "Genclik", 1952 ,4- "Edebi heykel", Azerneşr, 1951 ,5- "Çinar", "Genclik", 1956 ,6- "Sade adamlar", Azerneşr, 1956 , 7- "Ceyran", "Genclik", 1957 , 8- "Aylı geceler", Azerneşr, 1958 , 9- "Şebi hicran" (Füzuli haqqında poema), "Genclik", 1959 , 10- "Şerler ve poemalar", Azerneşr, 1961 , 11- "İki poema", "Genclik", 1962 , 12- "İnsan ve zaman", Azerneşr, 1964 , 13- "Bir ürekde dört fesil", Azerneşr, 1966 , 14- "Seçilmiş eserler", 1967 , 15- "Kökler-budaqlar", "Genclik", 1968 , 16- "Deniz-Sahil", "Genclik", 1969
17- "416", "Genclik", 1970 , 18- "Bir baharın qaranquşu", "Genclik", 1971
19- "Dan yeri", "Genclik", 1973 , 20- "Seçilmiş eserler" (I cild, şerler), Azerneşr, 1974 , 21- "Seçilmiş eserler" (II cild, poemalar), Azerneşr, 1974 , 22- "Açıq söhbet", "Genclik", 1977 , 23- "Açılan seherlere salam", 1970 , 24 "Piyesler", "Genclik", 1980 , 25- "Payız düşünceleri", "Yazıçı", 1981
26- "Her çiçekden bir leçek" (Dünya poeziyasından nümunelerinden tercümeler), "Yazıçı", 1982 , 27- "Seçilmiş eserler" (2 cildlik), 1983-1984
28- "Özümle söhbet", Azerneşr, 1985 , 29- "Axı, dünya fırlanır", "Yazıçı", 1987 , 30- "Seher", "Genclik", 1986 , 31- "Lirika", Azerneşr, 1990 , 32- "Şehidler", Azerneşr, 1990 , 33- "Nağıl-heyat", "Yazıçı", 1991 , 34- "Ümide heykel qoyun", "Yazıçı", 1991 , 35- "Vetendaş", "Genclik", 1994 , 36- "Feryad", "Azerbaycan", 1995 , 37- "Körppü çaydan uzaq düşüq", "Azerbaycan", 1996 , 38- "Bir ömür yuxu", "Azerbaycan", 1998 , 39- "İstiqlal", "Genclik", 1999 , 40- "Ağıl başqa, ürek başqa", "Azerbaycan", 2000 , 41- "Sandıqdan sesler", "Tefekkür", 2002
Piyesler
1- "Vicdan" - 1960 , 2- "İkinci ses" - 1968 , 3- "Yağışdan sonra" - 1971 , 4- "Yollara iz düşür" - 1974 , 5- "Cezasız günah" - 1975 , 6- "Dar ağacı" - 1978
7- "Feryad" (Nesimi) - 1984 , 8- "Hara gedir bu dünya" - 1990 , 9- "Özümüzü kesen qılınc" - 1998
İlmî ve Fikrî Kitapları
1-"S.Vurğunun lirikası", Universitet neşriyyatı , 2- "Semed Vurğun" (monografiya), "Azerneşr", 1968 , 2- "Veten ocağının istisi", "Genclik", 1982 , 3- "Gelin açıq danışaq", Azerneşr, 1989 , 4- "Senbe gecesine geden yol", Azerneşr, 1991 , 5- "Yanan da men, yaman da men", "Göytürk", 1995 , 10- "Leyaqet", "Azerbaycan", 1998 , 6- "Zaman ve men", "Genclik", 1999
7- "Semed Vurğun" (rus dilinde, E.Talıblı ile birlikde), "Azerbaycan", 2000
Hatıra-Seyahatname eserleri:
1-Sanatkar ve Zaman, Genclik", 1976 , 2-Sadelikte Büyüklük, "Yazıçı", 1978 , 3-Derin Katlara Işık,Yazıcı,1986
Türkiye'de Basılan Eserleri
Ömürden Sayfalar (Ötüken, 2000)
Vatan, Millet, Ana dili (Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları, 2000)
Soru işareti (Kaynak yayınları, 2002 )
(Türkiye Türkçesine 15 kitabı aktarılmıştır. )
Diğer Dillere Çeviriler
Rusca 14 kitap
İran'da 5 kitap
Ermenice 3 kitap
Özbek Türkçesi 2 kitap
Almanca 2 kitap
İngilizce 2 kitap
Türkmen Türkçesi 1 kitap
