Kuloğlu Mustafa Süleyman
Gözde Tekin 01 Ocak 1970
Doğum tarihi ve yeri bilinmeyen ancak Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi'nde 17. yy.'da yaşamış yeniçeri şairlerinden olduğu belirtilen Kuloğlu'nun hayatı hakkındaki bilgiler, şiirleri ile Evliya Çelebi Seyahatnâmesi (C.V. s. 283)’nden çıkarılmaktadır. Ayrıca Nâima Tarihi’nde de (C. II. s. 61) Genç Osman’ın ölümünden sonraki bazı olaylara karıştığı görülmektedir. IV. Murat için söylediği şiirlerden bu padişahın yakınları arasında bulunduğu anlaşılıyor. Hakkında ilk araştırma yapan F. Köprülü, Silahtar Tarihi’ndeki bir kayda dayanarak şairin IV. Mehmed devri vezirlerinden Mustafa Paşa’nın babası Safranbolulu Süleyman Ağa olduğunu iddia etmiştir (Hayat s. 132, 1929). Aynı bilgi 1940’ta çıkan Türk Saz Şairleri isimli eserinde de tekrar edilmektedir. Buna karşılık C. Öztelli, şairin isminin Süleyman değil Mustafa olduğunu ortaya koyarak bu konuyu açıklığa kavuşturmuştur. Deli İbrahim tahta geçince IV. Murad’ın yakınlarını öldürtmüş, bazılarını da sürmüştür. Bu arada Kuloğlu da Cezayir’e sürülmüştür. On yıl kadar bu bölgede kalan şair savaşlara katılmış, esir düşmüş ve kurtulmuştur. IV. Mehmed’in tahta geçmesi (1640) üzerine İstanbul’a dönmüştür (1982: 438).
17. asırda yaşayan âşıklar arasında ünlü bir şair olan Kuloğlu âşık tarzının en güçlü temsilcilerinden biridir. Zamanındaki şairler içinde saygı gördüğü gibi, kendinden sonra gelenleri de etkilemiştir. Âşık Ömer onun için “Kuloğlu’nun belli nâm ü nişânı” demektedir. Devrin modasında uyarak aruz ile söylemeyi denemişse de muvaffak olamamıştır (Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi 1982: 438).
Sunullah Arısoy'a göre, kimi araştırmacılar Safranbolulu olduğunu ve oğlunun dönemin Muhasip Mehmet Paşa adıyla tanınan sayılı devlet adamlarından olduğunu ileri sürmektedir. Kuloğlu, bir yandan yiğitlik şiirleri söylerken, bir yandan da aşk üzerine şiir söylemeyip, sazıyla seslendirmiştir. M. Sunullah Arısoy tarafından beş tane şiiri yayımlanmıştır (1995: 185-188). Köprülü tarafından da Saz Şairleri adlı eserinde Kuloğlu'nun beş adet şiirini yayımlanmıştır (2004: 124-128). Hayatı ve şiirleri üzerine S. Nüzhet XVII’nci asır Saz Şairlerinden Kuloğlu ve C. Öztelli Üç Kahraman Şair, Köroğlu-Dadaloğlu-Kuloğlu adlı neşriyat yapmışlardır.
