BALDIRZADE MEHMED EFENDİ
01 Ocak 1970
(Ö. 1060/1650) Osmanlı müderris ve kadısı, Ravza-i Evliya'nın müellifi, şair.
Bursa'da doğdu. Tokatlı Ali Dede'nin torunu ve Bursa Ulucami vaizlerinden Mustafa Efendi'nin oğludur. İyi bir tah¬sil gördü. 1594'te Arapzâde Abdürraüf Efendi'den mülâzım oldu. 1601-1634 yıllan arasında sırasıyla Bursa Molla Fe-nârî, Lala Şahin Paşa, İstanbul Dâvud Paşa, Bursa Yıldırım Bayezid, İstanbul Ayşe Sultan, Sahn-ı Semân, Bursa Sul¬taniye ve Üsküdar Valide Sultan med¬reselerinde müderrislik yaptı. 1634 yılı sonlarında Üsküdar, bir yıl kadar sonra da Mekke kadılığına tayin edildi. 1639 Mayısında emekliye ayrılan Baidırzâde'-ye arpalık* oiarak Yenişehir kazası veril¬di. Emeklilik döneminde de Bursa Yıldı¬rım Han Medresesi'nde müderrislik yap¬tı. 12 Receb 1060'ta[25] vefat etti. Bursa'daki Abdal Mehmed Camii naziresinde babasının yanına gö-müldü. Vefatına şair Âsımî, "Kerem-i Hakk'a mukârin ola Baldırzâde" mısraı ile tarih düşürmüştür.
Fıkıh, tarih, tabakat konularında eser¬leri bulunan Baldırzâde Mehmed Efen¬di, Selîsî mahlasıyla şiirler de yazmış¬tır. Rızâ Efendi, Tezkire'sinde "nevba-har" redifli bir gazelini örnek olarak ver-mektedir. Şiirlerinin bir divan halinde toplandığına dair kayıtlar varsa da he¬nüz bir nüshasına rastlanmamıştır.
Eserleri:
1- Ravza-i Evliya. Bursa'da yaşayan âlim, şeyh ve şairlerin hayat hi¬kâyelerini ihtiva eden bu eser, Türk ede¬biyatı tarihinde kendi türünün ilk ve en iyi örneklerindendir. Eserde Emîr Sultan'dan[26] müellifin zama¬nına kadar yaşamış 200'den fazla şahsın biyografisi bulunmaktadır. 1059 (1649) yılında tamamlanan eserin adı Şeyhülis¬lâm Karaçelebizâde Abdülaziz Efendi ta¬rafından konulmuş ve bu isim ebced he¬sabıyla kitabın yazılış tarihine uygun düşmüştür. Eserinin sonunda müellif babasından ve kendisinden de söz et¬mektedir. İstanbul Kütüphaneleri Ta¬rih Coğrafya Yazmaları Katalogunda sekiz nüshası gösterilmiş olan Ravza-i Evliyanın İstanbul Üniversitesi Kütüp¬hanesi[27] ile Bursa Eski Yaz¬ma ve Basma Eserler Kütüphanesinde[28] ve daha bir¬çok yerde yazma nüshaları vardır. Ve/e-yât-ı Baldırzâde adıyla da anılan eserin zeyillerinden ilki ve en önemli olanı, Bur¬salı İsmail Belfğ'in yazdığı Güldeste-i Riyâz-ı İrfan ve Vefeyât-ı Dânışverân-ı Nâdiredâıı'dtf.
2- Haşiye calâ Şerhi's-Seyyid Cale'l-Miftâh. Ebü Ya'küb Sek-kâkî'nin kaleme aldığı Arap diline ait Miltâhu'l-'ulûm adlı eserin belagat kıs¬mına Seyyid Şerif Cürcânî'nin yazdığışerhin hâşiyesidir. Süleymaniye[29] ve Topkapı Sa¬rayı Müzesi kütüphanelerinde[30] nüshaları vardır.
3- Hâşi-yetü'l-eşbâh. Kaynaklarda adından söz edilen bu eserin nüshasına rastlanma¬dığı gibi mahiyeti hakkında da bilgi bu¬lunmamaktadır.
4- Târîh-i Mekke. 1046-1047'de (1637-1638) Mekke kadısı iken yazdığı bu eserin bir nüshası Topkapı Sa¬rayı Müzesi Kütüphanesi'ndedir.
5- Fezâil-i Mekke-i Mükerreme.
6- Fezâil-i Medîne-i Münevvere. Bu iki eserin Fezâiî-i Haremeyn adlı bir yazma nüshası Süleymaniye Kütüp-hanesi'nde bulunmaktadır.
7- Binâ-yı Kâ'be'ye Dâir Ri¬sale. Mekke kadısı iken yazdığı bu ese¬rin nüshası bilinmemektedir.
8- Cevâ-miu'l-meşâyihîn. Kaynaklarda sadece adı belirtilen bu eser henüz ele geçme¬diği gibi mahiyeti hakkında da bilgi bu¬lunmamaktadır.
9- Kitâbü's-Sak. Kütüphane kataloglarında Sukûk adıyla da rastlanan ve hukuk! yazışma usul ve örneklerini gösteren bu eser, bir kayıttan öğrenildiğine göre[33] bir mukaddime, on bab ve bir hatimeden ibaret olup sahasında çok değerli bir eserdir. Süleymaniye Kütüp-hanesi'nde nüshaları bulunmaktadır[34]. Baldırzâde'nin ayrıca Sü¬leymaniye Kütüphanesi'nde[35] Eşrefoğlu Menâkıbı adlı bir eseri görülmektedir ki bunun Ravza-i Evliyâ'nm bir parçası olması muhtemeldir.
