Nezihe Araz
11.05.1920 – 25.07.2009 01 Ocak 1970
Oyun yazarı, şair, gazeteci ve yazar. 11 Mayıs 1923’te Konya’da dünyaya geldi. Tam adı Fatma Nezihe Araz olan yazar, Müzeyyen ve Rıfat Araz çiftinin 3 çocuğundan biridir. Babası Rıfat Araz önce Ziraat Bankası müdürü iken daha sonra 1927 ve 1943 yılları arasında CHP milletvekili olarak görev yapmıştır. Aile Bulgurlu zadeler olarak bilinse de Mustafa Kemal Atatürk’ün önerisiyle Araz soyadını almıştır.
Ankara Kız Meslek Lisesinde okuyan Araz, D.T.C.F. ne girerek Felsefe bölümünden mezun olur. Doç. Dr. Behice Boran’ın asistanı olarak akademisyenliğe adim atar. Gönüllü olarak çalıştığı Adımlar dergisinin hükûmet tarafından kapatılması ve Behice Boran’ ın üniversiteden kovulması üzerine ailesinin isteğiyle İstanbul’a gelir. Ancak akademisyen olarak yoluna devam etmek istemez. Kendi deyimiyle mektep ve ev arasında sıkışmış Nezihe Araz, Kenan Rifai Büyükaksoy’un dergâhına girer, Rifai’nin ölümüne dek iki yıl boyunca asistanı olur.
Buna ailenin muhafazakâr oluşu ve babasının Mevleviliğe yakın duruşu etken olmuştur diyebiliriz. Kız kardeşinin Büyükaksoy ailesiyle evliliği ile bağları artar. 1959 da yazdığı, elli evliyanın anlatıldığı Anadolu Evliyaları kitabındaki son eren Rifai’nin annesidir.
Nezihe Araz’ın, Rifai’nin maddecilikten uzak, insana ,sevgiye, bilgiye inanan tasavvufi anlayışından etkilenerek farklı türlerde sayısız eserler verdiğini düşünebiliriz.
Biyografi kalemidir. İlk biyografi eseri 1953’te yazdığı’ Fatih’in Deruni Hayatı’ dır.
Gazetecidir. 1952 yılında Resimli Hayat dergisiyle başladığı gazeteciliğe Hayat dergisinde devam eder. 1956 da Havadis dergisinde çalışırken gazetenin onu Kâbe’ye gönderip, izlenim yazılarını yayınlaması planlandığı gibi gitmez. Yayınlanan fotoğraflardan biri ziyaret için İstanbul’a gelen Suudi kral Faisal’ın tepkisini çekince işten kovulur. Gazetenin istihbarat şefi Hakkı Devrim de istifasını verir.
Ancak birlikte çalışmaları devam eder. Birlikte Yeni Sabah ta çalışırlar. Meydan mecmuasını çıkarır ve Meydan larousse Türkiye ansiklopedileri ve Kaynak Yayınları yayın kurulunda yöneticilik yaparlar.
Araz, araştırmacı gazeteciliğin başlamasına büyük katkılar sağlamış bir isimdir. Buna röportajları ve araştırma yazıları da eklenince 2003 yılında Burhan Felek Basın Hizmet ödülü sahibi olur.
Bir Anadolu sevdalısı olarak Atatürk hayranıdır. 1993’te Mustafa Kemal ile 1000 gün adlı eserinde Latife Hanım ile olan ilişkisini kaleme alır. Ayrıca Kuvâ-yi Milliye Kadınları, Mustafa Kemal’in Ankara’sı, Mustafa Kemal’in Devlet Paşası gibi araştırmalarıyla erken Cumhuriyet tarihine ışık tutar.
Dindardır. Peygamberler Peygamberi Hazreti Muhammed ve Peygamberin Torunları eserlerini 1960’da yazar. Aşk Peygamber’inde Mevlana’yı, Dertli Dolap eserinde Yunus Emre’yi anlatır.
Çok yönlü bir insandır. Töreleri sever, bir de içinde Anadolu varsa. Anadolu kadın el sanatları koleksiyonunun yan sıra Füreya Koral’dan seramik dersi almış ve iki sergi açmıştır.
Bir kültür koruyucusu ve savunucusu, adeta bir köprüdür. Anadolu’nun inanç ve kültürlerini günün değerleriyle birleştirme çabasındadır. Bünyesini yeniden kurabilmek için bocalayan cemiyete sağlam ve sağlıklı bir gelecek kurma yolunda ışık tutacağına inandığı eski ve yeni değerleri aktarmaya çalıştığını vurgular.
Anadolu kadınını yansıtır eserlerinde. Bu amaçla yaptığı seyahatlerinde, hikayeleri kadınların kendi ağızlarından dinler, yaşantılarını tanır. Her gittiği yerden yöresel objeleri toplaması bu yüzdendir. Millî mücadelede kadınların Türklüğe ve dine hizmetlerini anlatırken toplumda kadınların hak ettiği yere gelmesi gayretindedir. Sayısız örneklerde bu gayretini pekiştirir. TRT için hazırladığı ‘Hanımlar Sizin İçin’ adlı programın yanı sıra Anadolu’nun yirmi sekiz kadınının hayat hikayesini anlattığı kitapları, Anadolu Yörükleri ile ilgili topladığı çalışmalarından hazırladığı ‘Kırk Pencereli Konak’ örnek verilebilir. Benzer şekilde ‘Cahide’, Öyle bir Nevcivan’, Savaş yorgunu Kadınlar’ gibi kitaplaşmamış piyesleri vardır. ‘Anadolu Evliyaları’ filme çekilmiş,’ Anadolu’nun Kadın Erenleri ’ise belgesel olarak televizyon dizisi yapılmıştır.
Oyun yazarlığında yaratıcılığını zirveye taşır.
O Kadın, Ekmek Kavgası, İhtiras Fırtınası, Afife Jale ve Hanım adlı senaryoları filme çekilir.
Hayattan Yapraklar adli televizyon dizisi ve çocuklar için yazdığı müzikal oyunları vardır. Ayrıca Okan Demiriş tarafından bestelenen Karyağdı Hatun, Yusuf ile Züleyha operalarının librettoları ile Sihirli Fındıklar ve Ali Dayının Çiftliği gibi çocuk oyunlarını da kaleme alır.
Öyle bir Nevcivan ile 1984 Muhsin Ertuğrul Ödülünü ve 1988 de İsmet Küntay Tiyatro ödülünü kazanır. Afife Jale adlı oyunu ile Avni Dilligil Tiyatro Ödülü’nün sahibi olur.
Şairdir. Kendi deyimiyle daima bir amatör olan Araz, şiirle de uğraşmış, bu şiirleri Benim Dünyam, Bir Kırmızı Gül ve Yalnız Ağaç kitaplarında yayınlanmıştır.
Yayınlanmış ilk kalem ürününün ortaokul öğrencisiyken bir mecmuada çıkan Çankaya isimli şiiri olduğunu söyler. Ardından Çocuk Esirgeme Kurumu’nun Çocuk ve Kadın isimli dergisinde şiirler, masallar ve hikayeleri yayınlanır.
İlk basılı eseri kurum yayınlarından çıkan Güzel Günler ve ilk oyunu yine kurumdaki çocuklar tarafından sergilenen Çarşamba Hikayesi adlı piyesidir.
Alzheimer hastalığına yakalanıp, 25 Temmuz 2009 da İstanbul’da bir bakımevinde hayata veda eder.
Alev Ramiz
https://pazartesi14.com/2020/07/25/nezihe-araz/
