Milliyetçiliği Sorgulamak
Durmuş Hocaoğlu 01 Ocak 1970
Evet dostlar; şahsen bu suali fevkalade mühimsiyorum: "Biz nerede yanlışlık yaptık?"
Ancak, böyle bir sualin üzerinde durmak, herşeyden önce, şu başlangıç noktasını bir aksiyom (mütearife, belit) olarak kabul etmeyi gerekli kılmaktadır: Biz, yani evvelen umumi manada Türk Devleti, dar ve hususi manada ise Biz Türk Milliyetçileri ciddi yanlışlıklar yaptık ve el'an dahi bu yanlışlıklarda musırrane devam etmekteyiz. Böyle bir tartışmaya başlamak bu aksiyomu gerekli kılmaktadır; aksi halde tartışmanın hiçbir anlamı kalmayacaktır. Bu çıkış noktasını, aksiyomu, diğer bir tabirle, "Archimedes Noktası"nı reddenler ile bu babda bir müzakere yapılamaz; öyleleri ile vaki' olacak fikir tartışması, başka bir mecraya, önce bu aksiyomların tartışmasına gidecektir. Zira, yanlışlığın düzeltilmesi, öncelikle, ortada bir yanlışlığın bulunduğunu kabul etmeyi gerekli kılar.
Kanaatime nazaran, Türk Milliyetçileri ve Türk Milliyetçiliği stratejik önemi haiz birçok hususta çok ciddi hatalar yapmışlardır. Bunları, adetim olduğu üzere, numaralandırarak sıralamak istiyorum:
1: Türk Milliyetçiliği'nin modern zamanlarda ortaya çıkışı arızi bir hadisedir; O, modern manasıyla ele alındığı takdirde, geç doğmuş bir milliyetçiliktir.
2: Geç doğmanın yanında, sıhhatsiz bir şekilde doğmuştur; doğumu itibariyle aksiyoner değil reaksiyoner, tepkici bir milliyetçilik olmuştur.
3: Bu doğuş karakteristiği O'nun bütün hayatı boyunca hemen-hemen hiç değişmemiş, kaahır ekseriyeti itibariyle bir tepkici milliyetçilik olarak kalmıştır.
4: Bu karakteristik özelliği, Türk Milliyetçiliği'nin sürekli olarak tedafüi (savunmacı) bir stratejiye sahip olması gibi bir neticeye yol açmıştır.
5: Bunun yanında, Türk Milliyetçiliği ciddi bir biçimde Metod ve Felsefe problemi ile de malul olmuştur ve bu devam etmektedir. Konunun bazı bakımlardan en mühim yanı da burası olsa gerektir. Zira, Metod, hakikate ve doğruya vardıran yolların bütünüdür; hal böyle olunca, yanlış yoldan doğru sonuca ulaşılamayacağı da kendiliğinden anlaşılır bir husus olacaktır. Felsefe'ye gelince; ona karşı duyarsızlığın ve iticiliğin egemen olduğu; Felsefe'yi, yerine göre, lüzumsuz bir entellektüel gevezelik, yerine göre de insanın elinden imanını alan şeytani bir vesvese makinası; felsefeciyi ise bir işe yaramayan fikirleri ile insanların zihinlerini iğtişaşa sevk eden, sapkın, geveze, kendini beğenmiş, toplumdan kopuk ukala entellektüel addeden ve bu garip fikirlerin asırlardan beri zihinlere bir zift yapıştığı bir cemiyette onun lüzumunu anlatmak o kadar kolay görünmemektedir; ama herşeye rağmen yine de uğraşmaya değer.
İmdi; metodu ve felsefesi olmayan böyle bir milliyetçilik, zaten çok zorlayan şartların ve doğumundan gelen ve yakasını bırakmayan problemlerin de etkisiyle, ister-istemez hemen siyasi bir aksiyon haline dönüşmek durumunda kalmıştır; daha sahih bir ifade ile, bidayetinden beri sahip bulunduğu siyasi halini devam ettirmiştir. Vakıa, üç yıl kadar önce, Türk Yurdu'nun Alparslan Türkeş'in vefatı münasebetiyle neşrettiği özel sayısında yayınlamış olduğum "Alparslan Türkeş ve Ülkücülük" başlıklı yazımda da müdafaa ettiğim gibi, [Bkz: Türk Yurdu; Dosya Başlığı: "Alparslan Türkeş" (Özel Sayı); 7. Devre, Cilt: 17 (49), Sayı: 118 (479)., s.12-15] Milliyetçilik idesinin siyasileşmesi temel bir prensip olarak elbette yanlış değildir ve hatta faydalı birçok yanı da vardır; siyasetsiz ve saf platonik bir entellektüel milliyetçilik de başka bir ciddi handikap olacaktır. Ancak, Milliyetçilik akımının bütünüyle siyasete kilitlenmesi, kötü bir netice hasıl etmiştir: Türk Milliyetçiliği tehlikeli ve zararlı bir şekilde partilileşmiştir; bu suretle "parti-bağımlı" bir karakter kazanmış, ve bu karakteri yukarıda sıraladığımız diğer nitelikleriyle de birleşmek suretiyle, Milliyetçilik ile alakalı bütün hususlarda doğruları tekeline almış olan, otoriteryen ve tabiatiyle entellektüel bir nitelik taşımayan; felsefi bir zemine oturmayan, ciddi ve ağır eleştirilere karşı kapalı ve duyarsız bir keyfiyet kazanmıştır.
6: Bunun sonucu olarak, karşılaşılan kötü bir akıbet, Türk Milliyetçiliği'nin savunma refleksleri ile hareket eder bir hale, ve belki de en kötüsü, istisnai haller hariç, büyük nisbette, karşıtlarına endekslenen ve karşıtlarından beslenen; rakipleri, hasımları ve düşmanları ile ayakta duran bir harekete dönüşmüş olmasıdır.
7: Ve yine, aynı sebeplerden dolayı ve aynı gelişim çizgisinin bir ürünü olarak, Türk Milliyetçiliği, Devlet karşısında eleştirel bir vazıyet alamamış; en fazla değer verilen bir varlık olmasına rağmen Devlet hakkında hiçbir ciddi fikir üretememiş ve bu da onu, sadece Millet'in mevcudiyetinin en üstün te'minatı ve binnetice, her ne bahasına olursa varlığının savunulması bir namus borcu olan, bir varlık olarak yeryüzündeki tüm beşeri varlıkların tartışılmaz derecede en üstünü bulunan Devlet'in hükmi şahsiyetini ve fiziki varlığını değil, ama onunla birlikte her zaman için tartışmaya açık ve hatta tartışılması zaruri olan Yönetim Tarzları'nın, diğer adıyla Sistem'in de - zaman zaman aksi iddia edilse dahi - müdafaasını üstlenmek ve onunla eklemlenmek gibi tasvib edilmesi mümkün olmayan bir konuma dahi gelebilmiştir. Ve yine, Devlet'in, savunulurken aynı zamanda eleştirilebileceği dikkate alınmamış; bu da bir yandan Devlet eleştirmenliğinin milliyetçilerin elinden çıkmasına ve yanlış istikametlere çekilmesine de sebebiyet vermiş olduğu gibi, diğer yandan da Devlet'in mükemmelleştirilmesinde mutlaka sahip bulunması gereken rollerinin çok tahdid edilmesine yol açmıştır.
8: Metod zaafiyeti, felsefesizlik, entellektüel yetmezlik, Türk Milliyetçiliği'nin ufkunu daraltmış ve onu sıradanlaştırmıştır.
Bu sıradanlaşmanın birçok emaresinden birisi günümüzde son derece hayati ehemmiyeti haiz birçok entellektüel problem alanlarında milliyetçilerin havlu atmasıdır. Bunların bir kısmına kısa bir özet halinde, bundan bir yıl kadar evvel, Türk Yurdu'nda temas etmiştim [Bkz: "Türk Milliyetçiliği'nin En Mühim İhtiyacı: Öz-Eleştiri"; Türk Yurdu, Mart-Nisan-Mayıs 1999]. Bu vesileyle, burada dercetmiş olduğum hususları, ilgilenen olursa el-yevm tartışmaya hazır olduğumu bir kere daha bildirmeyi bir görev addetmekteyim.
İşbu sıradanlaşmanın elim neticelerinden bir başkası ise, Sovyetler'in çöküşünden sonra kısmen de olsa hürriyetlerine ve istiklallerine kavuşan "Dış Türkler" konusunda Milliyetçiliğin trajik başarısızlığıdır. Bizim gençlik yıllarımızı süsleyen en çıldırtıcı, en şaşaalı, en büyük, en göz kamaştırıcı, en başta gelen hayallerimizden birisi, hiç kuşkusuz, o zamanlar "Esir Türkler" olarak adlandırdığımız Dış Türkler'in hürriyet ve istiklalleri olmuştur. Fakat heyhat! Bugün bu ülkeler ve bu insanlar artık - hep ihtiyatla konuşuyorum, "kısmen" de olsa - hür ve müstakildirler; ama Türk Milliyetçiliği'nin dilleri boğazlarına kaçmıştır. Ortaya konan ürün, iddialara nisbetle, bir "hiç"tir; bir "hiç". Ve dahi bir komedidir; tıpkı, şunun gibi: Bir genç düşününüz ki, senelerce aşkından deli-divane olduğu, Mecnun gibi çöllere düştüğü, Ferhad gibi dağları deldiği sevdalısı, yavuklusu, bir sabah kapısını çalan Hızır Aleyhisselam tarafından elinden tutulup getiriliyor ve, "haydi bakalım delikanlı; işte bütün ömrün boyunca vuslatını dilediğin büyük aşkın burada; görelim bakalım nice eylersin" denerek bırakıldığında, bizim zavallı kahramanımızın dilleri tutulmuş olsun! Evet; maalesef hakikat bundan ibarettir. Tarih, bundan önce sözünü ettiğimiz "kırılma" - veya "makas değiştirme - noktasında, aşkımızı kapıya bıraktı; ama bizim dillerimiz tutuldu! Niçin mi? Bence sebebini anlamak zor değil: O zavallı şaşkın aşık için aşk bir romantizmdir; gerçeklerden kopuk, kendi kurduğu hayalhanesinde yeşertip büyüttüğü hülyalı bir romantizm! Maşuku ile o güne kadar doğru-düzgün konuşmamıştır bile; onu tanımamaktadır; ne huyundan haberi bardır, ne suyundan; onun kendisini sevip-sevmediğinden, başka sevdalısı, paralısı, ya da belalısı bulunup-bulunmadığından bile bihaberdir; ayakları eğri mi, ağzı kokar mı, konuşurken pot kırar mı, hiç aklına gelmemiştir bunları tefekkür, tahkik ve tedkik etmek. Üstelik çok da toydur garibim: Nasıl ilan-ı aşk edilir, onu bile bilmemektedir. Daha da kötüsü: Hayat hakkında iler-tutar hiçbir ciddi bilgisi ve tecrübesi de yoktur: Vuslat tahakkuk ettiği takdirde, bir ev, bir yuva, bir aile nasıl kurulur ve nasıl yaşatılır, ekmeğin tanesi, soğanın kilosu kaçadır; bunları hiç akıl etmemiştir; hiç bir zaman bunların bir mesele olabileceğini düşünmemiştir. Kız kapıda, şaşkaloz aşıkın dilleri tutulmuş, ayakları dolaşmış; öylece bakıyor! İyi de, Hızır fazla beklemez; alır da gidiverir; giderse de bir daha ya kısmet!
İşte vazıyet böyle! Bizim neslimiz için Orta-Asya, sihirli ve kutsal bir yerdi. Biz, orayı teknik, ilmi ve felsefi eserlerden değil, "Bozkurtlar"dan, bize, medeni dünyayı yağmalayan, çapul ile geçinen, Çin'e akın yapmadığında aç kalan insanları Eski Türkler diye yücelten bu cazibeli kitaptan tanıyorduk; daha doğrusu tanımıyorduk, kendimize bu fantastik roman gibi bir sanal dünya kurmuştuk; herbir ferdi bir Kürşad Tekin olan bir sanal dünya. Şimdi rüya bitti ve gerçek buz gibi soğuk ve sert bir step rüzgarı gibi suratımıza çarptı.
Gece bitti, Mehtab sona erdi, Güneş doğdu ve bir hakikat ile karşılaştık. Ah hakikat! Sen ne kadar zalimsin! Yıktın bütün rüyalarımızı. İlk yıkılan hayal şatolarımızdan birisi, Orta-Asya'lı kardeşlerimizin, kendilerine "Türk" demeyişleri olmuştu; bunu diğerleri takip etti./...
***
Bu yazının çok karamsar olduğunu düşünebilirsiniz; ama hayır; asla! Gelecek için ümitli olmak noktasında kendimi hiç geriye çekmek istemiyorum. Gelecek bizim elimizde; ve henüz Hızır kapıdan gitmiş değil!
***
Bu yazı, bir tartışma açma davetiyesidir; ilgi duyan olursa.
Acaba ümitli olmaya devam etmeli miyim?
***
İktibaslarım burada nihayete eriyor; ama devamı gelecektir.
