ABDÜLKÂDİR B. ALİ FÂSÎ
01 Ocak 1970
Ebû Muhammed (Ebü's-Suûd) Abdülkâdir b. Alî b. Yûsuf el-Fihrî el-Fâsî (ö. 1091/1680) Âlim ve mutasavvıf.
2 Ramazan 100Vde[596] Fas'ın kuzeyinde bulunan Kasrülkebîr'-de (Alcazarquivir) doğdu. Endülüs asıllı olup Fas'a yerleşen, birçok âlim ve mu¬tasavvıfın yetiştiği bir aileye mensup¬tur. İlk tahsilini babasının ve diğer âlim¬lerin yanında yaptı. Öğrenimini sürdür¬mek maksadıyla 1025 (1616) yılında Fas'a gitti. Aralarında Arif e!-Fâsî diye tanınan babasının amcası Ebû Zeyd (Ebû Muham-med) Abdurrahman b. Muhammed el-Fâsî, Ebü'l-Kâsım b. Ebü'n-Nuaym el-Gassânî. Ebü'l-Abbas Ahmed b. Muham¬med el-Makkarî ve İbn Âşir el-Fâsî'nin bulunduğu birçok hocadan ders aldı. Bu arada mutasavvıflarla tanıştı. Çok etki¬lendiği Şeyh Abdurrahman b. Muham¬med el-Fâsî'ye intisap etti. İlim ve tak¬vası ile kısa zamanda şöhrete kavuşan Abdülkâdir. dedesi Ebü'l-Mehâsin el-Fâsî'nin Fas'ta kurduğu ez-Zâviyetü'l-Fâ-siyye'nin şeyhi oldu. Burada ve Câmiu'l-Karaviyyîn'de başta hadis olmak üzere çeşitli dersler verdi ve çok sayıda öğren¬ci yetiştirdi. Aralarında oğlu Ebû Zeyd Abdurrahman ile Ebû Ali el-Yûsî. Ebü'l-Hasan el-Hureyşî, Muhammed b. Ab¬düsselâm el-Bennânî ve Ebû Salim el-Ayyâşî gibi tanınmış âlimlerin de bulun¬duğu öğrencileri hakkında oğlu Abdur¬rahman İbtihâcü'l-beşâ'ir fî men ka-ra3e 'aîe'ş-Şeyh cAbdilkadir adıyla bir eser yazmıştır.
Resmî görev almayı kabul etmeyen Abdülkâdir el-Fâsî kitap istinsah ede¬rek hayatını kazanmıştır. En çok istinsah ettiği kitaplar Buhârî ve Müslim'in el-Câmicuş-şahîh'\end\r. Abdülhay el-Kettânî. Fâsî'nin yazdığı nefis bir Şahîh-i Buhâri nüshasının kendisinde mevcut olduğunu söyler[597]. Fâsî 8 Ramazan 1091[598] ta¬rihinde vefat etti ve vasiyeti üzerine ken¬di zaviyesine defnedildi. Bazı kaynaklar¬da vefat günü 9 Ramazan olarak geç¬mektedir.
Eserleri. Abdülkâdir el-Fâsî'nin çoğu öğrencileri tarafından toplanıp bir ara¬ya getirilmiş fetva ve ders notlarından oluşan belli başlı eserleri şunlardır:
1- en-Nevâzilü -kübrâ. Fıkha dairdir,
2- el-Fıkhiyye. Cessüs lakabıyla tanınan Muham¬med b. Kasım el-Fâsî'nin şerhiyle birlik¬te basılmıştır.
3- Höşiyetü Şo-hîhi'l-Buhârî[601]. Oğlu Abdurrah¬man el-Fâsî tarafından derlenmiştir.
4- Risale ii'l-imameti!-uzmâ.
5- Fihristti'ş-Şeyh cAb-diîkadir el-Fâsî. Muhammed Ben Şeneb tarafından Fransızca tercümesiyle birlikte yayımlanmıştır.
6- el-cAkîde. Oğlu Abdurrahman el-Fâsî tara¬fından şerhedilmiştir.
7- en-Netîcetü'1-mahmû-de fi'i-red calâ zâlimi milkiyyeti Vâ-di'1-Meşmûde. Bir nüshası Fas'ta el-Hizânetü'l-Ahmediyye'de mevcuttur.[605] Fa-sî'nin ayrıca el-Ferâ3ii ve's-sünen adlı bir eseri olduğu kaydedilmektedir.
Abdülkâdir el-Fâsî'nin hayatı hakkın¬da müstakil eserler telif edilmiştir. Bun¬ların arasında en tanınmışı, oğlu Ebû Zeyd Abdurrahman'ın Tuhfetü'î-ekâbir fî menâkıbi'ş-Şeyh 'Abdilködir adlı kitabıdır. Yine Abdurrahman tarafından dedesinin amcası Arif el-Fâsî'yle ilgili olarak yazılan Ezhârü'l-bustân fî me¬nâkıbi'ş-Şeyh cAbdirrahmân da Ab¬dülkâdir el-Fâsî'ye dair haber ve men-kıbeleri ihtiva etmektedir.
