Abdülkerim Kasım
1914 – 09.02.1963 01 Ocak 1970
Iraklı askerdir. 1958 Irak Devrimi'nden sonra çağdaş Irak Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı.
Askeri akademiyi bitirdikten sonra ordu kademelerinde düzenli biçimde yükseldi. Birçok Iraklı gibi o da krallığın toplumsal açıdan tutucu ve Batı yanlısı politikasına karşıydı. 1957'de ordu içinde örgütlenmiş, krallığın tutucu ve batı yanlısı politikalarına muhalif gruplarının başına geçti. Kasım ve arkadaşları 14 Temmuz 1958'de hükûmetçe planlanmış bir askerî harekâttan yararlanarak başkent Bağdat'ı ele geçirdiler. Kasım yeni cumhuriyetin ilk başbakanı oldu.
Mısır ve Suriye'nin kurduğu Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) Arap dünyasında coşkuyla karşılanmıştı. Irak içinde de BAC'a katılmaya sıcak bakılsa da Kasım yönetimi önce iç istikrarın sağlanmasından yanaydı. Abdülkerim Kasım Arap milliyetçiliği bayrağı altında iktidara geldiyse de Irak'ın bağımsız kalmasından taraftardı.
Kendisini iktidardan düşürmeye çalışanlar karşısında komünistlerle birlikte Kürtlerin de desteğini sağlamaya çalıştı. Abdülkerim Kasım Kerkük'ü de kapsayacak tarzda geniş bir otonomiyi Kürtlere verme niyetini taşıyordu. Geçici anayasaya Kürt kimliğinin resmen tanındığı yönünde maddeler koyacak kadar somut adımlar attı. Kürt partilerini, kendi isimleri ve liderleriyle Bağdat'a kadar getirerek büro açmalarına izin verdi.[1] Bunun sonucunda uzun süredir SSCB'de sürgün olarak yaşayan Mustafa Barzani'ye Irak'a giriş izni verdi.[2]
Mısır lideri Cemal Abdünnasır ve ateşli bir Nasır taraftarı olan Abdüsselam Arif'in yaptığı propagandanın etkisiyle 1959'da Arap birliğinden yana olan muhalifler Musul'da bir ayaklanma başlattı. Ancak büyük çoğunluğu Kasım yanlısı olan silahlı kuvvetler ve Kürtlerin desteğiyle ayaklanma kısa sürede bastırıldı. Kasım kuşkulandığı 200 subayı görevden aldı. Sivil kanatta ise komünistlerin desteğini almaya çalıştı, Kasım'ın başlattığı hareket ile Irak Komünist Partisi doğmuştu. Bununla birlikte onların aşırı isteklerine karşı koydu ardından polis teşkilatı ve silahlı kuvvetler içindeki komünist unsurlara baskı uyguladı.
1960'a gelindiğinde kendi iktidarı için tehlike olabilecek bütün siyasi etkinliklere son verip, asker ve sivil kanattaki sağ ve sol unsurlar üzerinde baskı uygulamaya başladı. Yavaş yavaş Kürtler ile arası açıldı. Kültürel açıdan kendilerini Araplardan farklı gören Kürtler Kasım'ın özerklik sözünü tutmaması üzerine 1961'de ayaklandılar. Ordunun büyük bölümü Kürt isyanını bastırmaya yöneltildi. Askerler de sonuçsuz ve yararsız olarak gördükleri harekât nedeniyle Kasım'dan desteklerini çekmeye başladılar. Ordu içindeki tasfiyelerin artması sonucu hoşnutsuzluk doruğa çıktı ve bazı subaylar Kasım'a karşı açıkça direnişe geçti.
Komünistlerin ve Kürtlerin desteğini kaybederek giderek güçsüzleşen Abdülkerim Kasım sonunda 8 Şubat 1963'te Baas Partisi'nin Irak kolu tarafından gerçekleştirilen darbeyle devrildi.
