Kemal Özer
09.03.1935 – 30.06.2009 01 Ocak 1970
Şair ve yazar (D. 9 Mart 1935, İstanbul – Ö. 30 Haziran 2009, İstanbul). Kumkapı Ortaokulu (1950), İstanbul Erkek Lisesi (1955) mezunu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümündeki öğrenimini yarım bıraktı. Öğrencilik yıllarında arkadaşlarıyla birlikte a dergisini (1956-60) çıkardı. Varlık Yayınevinde düzeltmen olarak çalıştı. Şiir Sanatı (1966-68, 20 sayı) dergisini çıkardı. 1972’de arkadaşlarıyla yayımladıkları Yeni a dergisinin kurucu ve yazarları arasında yer aldı. Cem Yayınevi ve Cumhuriyet gazetesinde düzeltmenlik yaptı (1960-81). Karacan Yayınlarında (1981-82) çalıştı. Kurduğu Uğrak Yayınevini yönetti. Emekliye ayrıldıktan sonra Varlık dergisinin yönetmenliğini üstlendi (1983-90). Türkiye Yazarlar Sendikasının ikinci başkanlık görevinde bulundu (1999-2000). Çalışmalarını, kurduğu Yordam Yayınevinde kendi kitaplarının yanında başka kitaplar da yayımlayarak (1989-2000) sürdürdü.
Şiirleri 1951’den, hikâyeleri 1952’den itibaren Kaynak, Seçilmiş Hikâyeler, a, Şiir Sanatı, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Yeni a, Milliyet Sanat vd. dergilerinde yayımlandı. İlk üç şiir kitabıyla İkinci Yeni hareketinin içinde yer alarak çok katmanlı ve imge yoğunluklu bir şiire imza attı. Sonraki yıllarda dünyaya yeni bir bakış ve ona bağlı olarak yeni bir sanat anlayışıyla yazdığı şiirler çeşitli yankılara yolaçtı. Bu dönem şiirlerinde konu olarak politik ve güncel olayları işledi. Toplumcu gerçekçi diye nitelenebilecek bu dönemde, toplumsal ve siyasal olaylara, insanların bu olaylar karşısında tepkilerine, duygu ve düşüncelerine tanıklık etmeyi amaçladığı görüldü. Özellikle 1970-80 yılları arasında yayımladığı dört kitapta ağır basan bu eğilim, genel tutum değişmemekle birlikte, şiiri yeni boyutlar kazanıp yeni ilgi alanlarına yayıldı. Araya Giren Görüntüler’de 12 Eylül (1980)’ün psikolojik tanıklığı ve sorgulaması, Sınırlamıyor Beni Sevda’da sevdaya getirilen toplumsal yorum, Bir Adı Gurbet’te baskılara uğrayan, acı çektirilen insanların yazgısı aracılığıyla kimlik sorunu, Oğulları Öldürülen Analar’da yıllardır yitirilen oğullar aracılığıyla analara yaşatılanların toplumda oluşturduğu birikim, Onların Sesleriyle Bir Kez Daha’da yoğun bir yasakçı dönemin ardından emekçilerin yeniden konuşmalarına tanıklıklar yer aldı.
Kemal Özer, Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya kitabıyla 1976 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülünü, Kimlikleriniz Lütfen ile 1982 Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülünü, İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle adlı kitabıyla 1991 Yunus Nadi Şiir Armağanını, Bir Adı Gurbet adlı kitabıyla 1993 Ferit Oğuz Bayır Düşün ve Sanat Ödülünü, 1999 Damar Dergisi Edebiyat Emek Ödülünü, 2000 Truva Kültür ve Sanat Ödülünü, 2001 Dionysos Şiir Ödülünü kazandı. Asım Bezirci’nin hazırladığı Dünden Bugüne Türk Şiiri antolojisini genişletip güncelleştirerek beş cilt olarak yeniden yayımladı.
“Şiirinin toprağını sürekli işleyen, havalandıran, yaşamla besleyip zenginleştiren ozanlar vardır. Bir gereksinimle, kendilerini ve şiirlerini sorgulayarak yaparlar bunu. Neyi, niçin yaptıklarının ayırdındadırlar. Bilinçli bir yönsemedir bu onlarda. Bunun için de duruk değil, devingen bir şiir evrenleri vardır. Takvim yaşları yaşlılığın eşiğinde de olsa şiir yaşları gençliğini sürdürür. Kemal Özer de bu soy ozanlardan biridir. Çok renkli bir şiir haritası olan (…)
“Kemal Özer, şiirini yaşamın içinde üreten bir ozan. Bunun için de insana özgü her şeyden yansımalar vardır onun şiirinde. Şöyle desem belki daha kuşatıcı olur: İnsan odaklı bir şiirin yaratıcısıdır. Bu yönüyle acının, dahası acıların besleyip büyüttüğü hıncın ve öfkenin kazıbilimcisidir o. Bu bağlamda üç yapıtının adını analım: İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle / Bir Adı Gurbet / Oğulları Öldürülen Analar... Aynı enlem ve boylam daireleri içinde üretilen bu yapıtlardaki şiirlerin ortak yanı acıyı yansıtmaları. Bunlar da K. Özer’in şiir haritasında ayrı bir bölge oluşturur. İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle’de fotoğraflarla saptanmış yüzlere yönelik şiirsel bir okuma gerçekleştirir K. Özer. Her yüzün art alanında kazdıkça, kazıdıkça acılar çıkar ortaya.” (Emin Özdemir)
ESERLERİ:
ŞİİR: Gül Yordamı (1959), Ölü Bir Yaz (1960), Tutsak Kan (1963), Kavganın Yüreği (1973), Yaşadığımız Günlerin Şiirleri (1974), Sen de Katılmalısın Yaşamı Savunmaya (1975), Geceye Karşı Söylenmiştir (1978), Kimlikleriniz Lütfen (1981), Araya Giren Görüntüler (1983), Çağdaş ve Boyun Eğmeyen (şiirlerinden seçmeler, 1985), Sınırlamıyor Beni Sevda (1985), İnsan Yüzünün Tarihinden Bir Cümle (1990), Bir Adı Gurbet (1993), Oğulları Öldürülen Analar (1995), Şiirlerden Bir Gökkuşağı (şiir kaseti, 1996), Onların Sesleriyle Bir Kez Daha (1999), XX. Yüzyıldan Duvar Kabartmaları 1: Bütün Şiirleri 1959-1981 (2000), XX. Yüzyıldan Duvar Kabartmaları 2: Bütün Şiirleri 2 1983-1999 (2000), Birlikte, Aynı Ateşten Geçerek (şiirlerinden seçmeler, 2003), Sevdalı Buluşma (2005).
ÖYKÜ: Baba ile Kız (1999).
DENEME: Umut Edebiyatı Yedi Canlıdır (1992), Acı Şölen (1992), Gün Olur Söze Yazılır (1992), Yaşadığımız Günlerin Yazıları (1996), “Benim Ellerimi Al, Benim Gözlerimi Kullan” (1999), Şiiri Sorgulayan Yazılar (2000), Bendeki Görüntüler (2000).
ANI: İkinci Yeni’den Toplumcu Şiire (1999).
GEZİ: Güldeki Şafak (Bulgaristan notları, 1979), Düşmanı Kardeş Yapmak (1994).
GÜNLÜK: Tanık Günler 1 (1993), Tanık Günler 2 (1994), Gölgeden Güneşe (1999).
ÇOCUK KİTABI: Nasrettin Hoca (1975), Tatil Köyünün Çocukları (1981), Trenler Ne Güzeldir (1983), Dünya Onlarla Daha Güzel (1992), Şiirlerle Ezop Masalları (1993), Çiçek Dürbünü (1994), Şiirlerle Andersen Masalları (1995), Sinemayı Seven Çocuk (1997), Sorulardan Bir Gökkuşağı (1999), Güneş Arkasına Baktı (2000).
DERLEME: Soruların Gündeminde (1995), Oradaydım Diyebilmek (1995), Eleştirilerin Gündeminde (1999), Sanatçılarla Yazışmalar 1 (1999), 45. Sanat Yılında (2000).
SÖYLEŞİ: Sanatçılarla Konuşmalar (1979).
ANTOLOJİ: Şiirlerle İstanbul (1992), 100 Şiir (1995), Dünden Bugüne Türk Şiiri (5 cilt. 1- Halk Şiiri, 2- Divan Şiiri, 3- Yeni Şiir, 4- Yeni Şiir, 5- Yeni Şiir; Asım Bezirci ile, 2002).
ÇEVİRİ: Haydut Otu (Lubomir Levçev’den, Fahri Erdinç’le birlikte, 1979), Benimdir Bu Dünya (Georgi Cagarov’dan Fahri Erdinç’le, 1982), Kurşun Asker (Lubomir Levçev’den Fahri Erdinç’le, 1984), Temiz Yürekle (Attila Jozsef’ten Edit Tasnadi’yle, 1986), Zamanın Sözü (Nicolae Dragoş’tan Erem Melike Roman’la, 1989), Zambak ve Gölge (Federico Garcia Lorca’dan Gülşah Özer’le, 1990), Sevdiğime Seslenir Gibi (Pablo Neruda’dan Sibel Özbudun’la, 1992), Suskun Sesler (Ergin Koparan’la, 1992), Kuşlar Havalanıyor Yüreğimden (Sara Mathai Stinus’tan Gülşah Özer’le, 1997), Köpüklenen Gök (Miklos Radnoti’den Edit Tasnadi’yle, 1997), Granit Destanı (Lıçezar Elenkov’dan Ömer Çandır’la, 1997), Bir Yıldızdı Taşıdığım (Lubomir Levçev’den Gülşah Özer’le, 1999).
