Kenan Evren
17.07.1917 – 08.05.2015 01 Ocak 1970
12 Eylül 1980 askeri darbesinin baş mimarı olan Kenan Evren 17 Temmuz 1917 tarihinde Manisa'da doğdu. Tam adı Ahmet Kenan Evren'dir. Maltepe Askeri Lisesi'nde öğrenim gördü. 1938 yılında Kara Harp Okulu'ndan mezun oldu. 1949'da Kara Harp Akademisi’ni bitirerek kurmay yüzbaşılığa yükseldi.
1958-1959 yılları arasında Kore Tugayı Kurmay Başkanlığı’nda görev yaptı. 1964'de tuğgeneralliğe terfi ederek Kara Kuvvetleri Komutanlığı'nın okullar daire başkanlığına getirildi. 1974'de orgenaralliğe yükseldi. 1976’da Ege Ordusu Komutanlığına, 1977’de Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atandı. 6 Mart 1978 tarihinde genelkurmay başkanı oldu.
Bu dönemde cumhurbaşkanlığı seçimlerinin uzaması, anarşinin artması ve meclisin çalışamaz duruma gelmesi üzerine 12 Eylül 1980 gecesi ordunun yönetime el koyduğunu tüm yurtta duyurmuştur. Kendisini de devlet başkanı olarak ilan etmiştir. 7 Kasım 1982 tarihinde ülkenin yeni cumhurbaşkanı seçilmiştir.
12 Eylül 1980 tarihinde yapılan askeri darbe ile ülke yönetimine el konulması ve Türkiye'deki bütün özgürlükler askıya alınmasından sonra yasama ve yürütme yetkilerini kullanmak üzere Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in liderliğinde, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Sedat Celasun'dan oluşan Millî Güvenlik Konseyi (MGK) kuruldu.
Evren bu dönemde, MGK ve Genelkurmay başkanlığının yanı sıra devlet başkanlığını da üstlendi. MGK başkanı imzasıyla yayımladığı bildiride, Türkiye'nin iç ve dış düşmanlarının tahriki içinde olduğunu, devletin başlıca organlarının işlemez duruma getirildiğini, siyasal partilerin kısır çekişmeler içinde bulunduğunu, ülkenin savaş eşiğine getirildiğini belirtiyordu. TBMM ve hükümeti feshetti, bütün ülkede sıkıyönetim ilan etti. 20 Eylül'de Deniz Kuvvetleri eski komutanı emekli oramiral Bülent Ulusu'ya hükümeti kurma görevi verdi. Devlet başkanı olarak yurt gezilerine çıkarak 12 Eylül Darbesinin amaçlarını halka anlattı.
12 Eylül Darbesinin birinci yıldönümünde Danışma Meclisi'nin toplanacağını açıkladı. Üyeleri MGK tarafından seçilen Danışma Meclisi'nce hazırlanan ve MGK'ce denetlenen anayasanın kabul edilmesi için yoğun bir propaganda kampanyası yürüttü. 1982 Anayasası, 7 Kasım 1982 tarihinde yapılan referandumda yüzde 91.37'lik 'evet' oyuyla kabul edildi. Evren, yeni anayasanın 1. geçici maddesi uyarınca, yedi yıllık bir süre için, Türkiye'nin 7. cumhurbaşkanı sıfatını kazandı. MGK ve Genelkurmay başkanlığını da sürdürdü.
Darbenin yapılmasının ardından CIA Ankara Bürosu Şefi Paul Henze, Washington’daki Beyaz Saray’dan bir telefon alacak ve “Paul, senin çocuklar başardı” denecektir. Kenan Evren'in bu dönemde NATO içerisinde gizli bir örgütlenme olan stay-behind kontrgerilla ordusunun başında bulunduğu iddia edilmektedir.12 Eylül Darbesiyle başlayan dönemde demokrasiden uzaklaşılması Avrupa ülkelerinde tepkiyle karşılandı. Buna karşın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile ilişkilerde yakınlaşma oldu. Yunanistan'ın NATO'nun askeri kanadına dönmesi için kolaylık gösterildi. Özellikle Orta Doğu ülkeleriyle yakınlaşma başladı.
Evren, darbe sonrası eylem ve söylemleriyle de çok tartışıldı. 19 Mart 1980'de yaşı büyütülerek idama mahkûm edilen Erdal Eren'in infaz kararı Yargıtay tarafından iki kere iptal edilmiş olmasına karşın, MGK tarafından onaylanmasıyla ilgili Muş gezisi sırasında yaptığı bir konuşmada, "Şimdi ben, bunu yakaladıktan sonra mahkemeye vereceğim ve ondan sonra da idam etmeyeceğim, ömür boyu ona bakacağım. Bu vatan için kanını akıtan bu Mehmetçiklere silah çeken o haini ben senelerce besleyeceğim. Buna siz razı olur musunuz?" sözlerini sarfetti.
'Darbe anayasası' olarak bilinen Anayasa'nın oylanması için 7 Kasım 1982'de yapılan referandum öncesinde halkı, 'hayır' anlamına gelen 'mavi' renkte oy kullanmaması konusunda defalarca uyardı. Sonuç olarak 1982 Anayasası, yüzde 91.37'lik oy oranıyla kabul edildi, Evren de cumhurbaşkanı seçilmiş oldu.
Evren, darbe sonrasında yaşamın her alanında tartışılan kararlar aldı. 1. Futbol Ligi'nde başkenti mutlaka bir takımın temsil etmesini istedi ve 1980-81 sezonunda Türkiye Kupası'nı kazanan Ankaragücü'nün birinci lige çıkmasını sağladı.
1983 yılında genelkurmay başkanlığı vazifesini Nurettin Ersin’e devretti. 1989’da görev süresinin dolmasının ardından emekliye ayrılarak Marmaris'e yerleşti.
9 Mayıs 2015 tarihinde beyin ölümünün gerçekleşmesiyle Ankara Gülhane Askeri Tıp Akademisi'nde (GATA) 98 yaşında hayatını kaybetti. Ölümünden bir hafta önce kalçasında oluşan kırıktan dolayı hastaneye kaldırılarak ameliyata alındı. Ameliyattan sonra ilerleyen saatlerde durumu ağırlaşmıştı. 12 Mayıs 2015 tarihinde naaşı, askeri cenaze aracıyla GATA'dan alınarak Genelkurmay Başkanlığına götürüldü ve askeri tören düzenlendi, törene sivil olarak sadece ailesi katıldı. Cenazesi, Ahmet Hamdi Akseki Camii’nde kılınan öğle namazını müteakip Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi.
Kenan Evren için öğle vakti Ahmet Hamdi Akseki Camisi'nde kılınan cenaze namazının ardından, imamın helallik aldığı sırada arka taraftan 2'si kadın, 4 kişi, "Hakkımızı helal etmiyoruz, haram olsun" diye bağırdı. Olaya müdahale eden güvenlik güçleri, bu kişileri gözaltına aldı.
Gözaltına alınanlardan Lamia Durak kızı ile gözaltına alındıklarını, "12 Eylül mağduru" olduklarını iddia ederek, eşi Yılma Durak'ın 12 Eylül döneminde işkence gördüğünü ve başta Kenan Evren olmak üzere tüm sorumlulara haklarını helal etmediklerini kaydetti.
Öte yandan, Evren'in naaşı taşınırken, "işkence mağduru" olduğunu öne süren bir kişi ile törene katılanlar arasında da tartışma çıktı.
