10 Şubat 1977
M. Metin Kaplan’ın henüz yirmi üç yaşında Bursa’da üniversite öğrencisi iken, tutuklu bulunduğu sırada, arka sayfasını tamamen “Ülkü Ocakları Sayfası” adı altında ülkücü yazarlara tahsis eden milliyetçi bir gazetede, 6.2.1977 – 15.2.1977 tarihleri arasında on gün süreyle yayınlanan, “Kapitalizm” başlıklı iktisadî araştırma – inceleme yazı dizisinin beşinci bölümü.
- 5 -
XVII. yüzyılın son yıllarında, Pasifik pazarı, yabancı armatörleri kendine çeker. İşte bu armatörler sınıfıdır ki, daha şimdiden, devrin önde gelen kapitalistleri sayılırlar. XVIII. yüzyılda, onların çoğu zaman maliyecilere rekabet edercesine, büyük sınaî teşebbüslere giriştikleri görülecektir.
Görüldüğü gibi kapitalizmin tekamülü, Fransa’da da oldukça yavaştır. Bunun sebepleri nelerdir?
Eshamlı şirketler az ve dayanıksızdır.
Fransız banka rejimi zayıf ve banka organizasyonu noksandır. Bu sebepten, İngiltere’ye doğrudan doğruya poliçe bile gönderilemez. Bu iş için Hamburg ve Amsterdam bankalarına başvurulur.
Aynı zamanda, borsaların da çok az olduğunu hatırlayalım.
Kapitalizm, Fransa’da özel bir durum arzeder ve önemsiz bir rol oynar. Sebebini, faaliyetleri Krallık hazinesinin müzayakasından istifade etmeye ve onun zararına olarak zenginleşmeye inhisar eden maliyecilerin ülkedeki önemlerinde aramak lâzımdır.
Her çeşit tahsildarların da katılmasıyla, sayıları ve önemleri gittikçe artan bu maliye memurları, genel mültezimlerle beraber sadece vazifelerini yapmakla kalmamakta, iş hayatına girmekte ve devlet varidatına dayanarak ticaret yapmakta ve hazine zararına büyük kârlar elde etmektedirler.
Bu maliyeciler tarafından toplanan sermayeler, ticarî ve sınaî kapitalizmin gelişmesine ne derece hizmet etmişlerdir?
Şüphesiz, ilk büyük sınaî teşebbüslerin arasında bu maliyecilere rastlanmaktadır. Fakat, bu zenginliğin çoğu ya lüks uğruna yapılan masraflarla eriyip gitmiş, ya da gayrimenkullerin ve senyorlüklerin alımına sarfedilmiştir. Büyük bir kısım sermaye de, iktisadî faaliyetin dışına itilmiştir; bunlar, amme gelirleri karşılığında devlete verilen borçlardır. (Sehim)
Dikkat çeken husus; devrin bankacılarının çoğunun ordu müteahhitleri ve harbi finanse edenler arasından çıkması ve bunların ticarî muamelelerden çok devlet borçlarıyla meşgul olmalarıdır.
Netice olarak, malî muamelelerin genişlemesi, yeni memuriyet ve hizmetlerin ortaya çıkması, sehimlerin çoğalması, Fransa’da sınaî ve ticarî kapitalizmin gelişmesini geciktiren faktörlerin arasında sayabiliriz.
XVIII. YÜZYILDA:
Bu yüzyıl kapitalizm tarihinde yeni bir dönemin işareti değildir. Hakim olan yine ticarî kapitalizmdi. Sadece servet birikimi önemli derecede çoğalmıştır.
Bu yüzyılda, ekonomik plânda 1. sırayı, Hollanda’yı arka plâna iten, İngiltere işgal etmiştir.
Hollanda’nın inhitatının temel sebepleri: Deniz gücünün zayıflaması ve Hollanda’nın mahdut, tabiî mahsullerinin, ziraî mamulleri ticaretini beslemekte yetersiz oluşudur.
Hollanda ticaretini hemen tamamen son derece kârlı komisyon ticareti meydana getirir. Hâlâ, bankacılık organizasyonu ve para stoku sayesinde Avrupa’nın mali piyasasıdır. Fakat, yüzyılın ikinci yarısında İngiltere Hollanda’yı her konuda geçer.
Bilindiği gibi, bu yüzyılda hakim rolü, kapitalizm, ticarî şekliyle oynar. Ve ticarî merkezlerin büyümesi, sınaî merkezlerin gelişmesini kolaylaştırır.
İngiltere’nin büyük deniz ve koloni ticaretindeki yaygınlaşması, malî kapitalizmin açılışı neticesini doğurmuş ve kısa zamanda o güne kadar görülmeyen bir şekilde, yeni bir spekülasyon dalgası getirmiştir. Böylece, kapitalizmin bütün karakteristikleri belirmeye başlar; spekülasyon hırsı, borsa oyunları, refah devirlerini izleyen krizler… […]lerinin ortaya çıkışıdır ki, bu sigortaların yaygınlaşması, kapitalizmin terakkisini gösteren önemli olaylardan biridir. Fakat, İngiltere gelişmiş bir banka organizasyonuna sahip değildir. Bankacılık hâlâ tüccarların ikinci dereceden bir işi olarak görülmektedir.
Kapitalizmin Fransa’daki tekamülü bu yüzyılda bile, diğerlerine nazaran daha yavaştır. Bu durum, dış ticaretinin ve bilhassa koloni ve deniz ticaretinin, diğer ülkelere nazaran, çok daha bereketsiz olmasıyla izah edebiliriz.
Fransa’daki bankacılık muameleleri de henüz bu konuda ihtisaslaşmış iş adamalarının eline geçmemiştir. Borsanın durumu da bankacılıktan parlak değildir. Borsa kazaî bakımdan askerî kumandanlara tabiydi. Bütün ticaret konusu olabilecek sair evrak, borsada muamele görmek zorundaydı; fakat ticaret konusu olabilecek evraklarla ilgili muamelelerde bir sarrafın aracılığı şarttı.
(Devamı Var)
Yazarın tüm yazılarını okumak için tıklayınız.
