ORD. PROF. ENVER ZİYA KARAL'IN YAPITLARI VE YAŞAM ÖYKÜSÜ
Dr. Seçil KARAL AKGÜN 01 Ocak 1970
ORD. PROF. ENVER ZİYA KARAL
Soyadı yasası çıkınca kendi bulduğu bir isim olan "Karaı" so-
yadını alan Enver Ziya Karaı, 1906 yılında Kosova'nın Osmaniye
ilçesinde dünyaya gelmiştir. Çocuk yaştayken Osmanlı İmparator-
luğu'nun Balkan Savaşlarındaki yenilgisi, Balkanlarda yaşayan bin-
lerce Türkle birlikte Enver Ziya Karal'ın da ailesini üzerinde yaşa-
dıklan topraktan terkederek göç etmek zorunda bırakinıştır. Babası
Ağalı Mehmet, annesi Zeynep ve kızkardeşi Havva, ilkin Strumca,
sonra Selanik, daha sonra da ızmir'e doğru sürdürülen göç sırasında
ölmüşlerdir. Yürüyerek kat edilen uzun yollar boyunca amcası Hü-
seyin ve dayısı Hüseyin de şehit edilmişler. Mustafa ve Kazım
isimli iki ağabeyisinden küçüğü, Kazım, yolda kaybolmuş ve Mani-
sa'ya ancak iki kardeş varabilmişlerdir. Kazım, ancak onsekiz yıl
sonra kardeşleriyle buluşabilmiş, Enver Ziya Karaı ise Mustafa ta-
rafından 1916 yılında Alaçatı'da yetimler için açılan Darüleytam'a
kaydettirilene kadar ağabeyi ile İzmir'de yaşamıştır.
Enver Ziya, ilkokul öğrenimini İzn;ıir'de sürdürüken Birinci
Dünya Savaşı son bulmuş, Yunanlıların ızmir'i işgali üzerine Ala-
çatı Darüleytamı öğrencileriyle birlikte Bursa'ya nakledilmiştir. An-
cak, Bursa'da düşman işgaline uğrayınca, öğrenciler bu kez de İs-
tanbul'a götürtülmüşler, ilkin Ortaköy, daha sonra Balmumcu
Darüley.~amında okuyan Enver Ziya, 1922 yılında bu okulu bitir-
miştir. Oğretmenlerinin beğenisini kazanmış bir öğrenci olduğun-
dan, okul idaresinin yardımı ile 1923 yılında Edirne Lisesi'ne para-
sız yatılı öğrenci olarak başlamış ve bu okuldan da 1928 yılında
mezun olmuştur. Aynı yıl devlet Avrupa sınavlarını kazanarak ta-
rih-coğrafya alanında yüksek öğrenim görmek üzere Fransa'da
Lyon Park Lisesi'ne gönderilmiştir. Bir yıllık dil öğreniminden son-
ra aynı kentte 1929-33 yılları arasında üniversite öğrenimi görmüş,
mezuniyetinden sonra da daha önce bir yıl okuduğu ~~rk Lisesi'nde
bir yıl süreyle staj görmüştür. Staj bitiminde Paris Universitesi'ne
Profesör Seignobos'un yanında Türk devrimi üzerine doktora hazır-
lamak üzere kabul edilmişse de Türk Hükümeti'nin çağrısı üzerine
geri dönmüştür.
1933 yılında İstanbul Üniversitesi'nde Yakınçağ Tarihi Doçenti
atanarak üniversitedeki kariyeri~e başlayan Enver Ziya Karaı, 1940
yılında yeni kurulmuş Ankara Universitesi Dil, Tarih ve Coğrafya
Fakültesi'ne Yakınçağ Tarihi Profesörü olarak nakletmiştir.
Yaşamının bundan sonraki bölümünü Ankara'da geçiren Enver
Ziya Karaı, 1?40-1944 yılları arasında Maarif Vekaleti Talim Ter-
biye Dairesi Uyeliği yapmış, 1942 yılında DTCF'ye bağlı Türk 1n-
kilap Tarihi Enstitüsü'nü kurmuştur. 1960 yılına kadar aralıklı ola-
rak bu enstitünün müdürlüğünü de yürütmüş olan Karaı, 1944-1946
ve 1946-1948 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil Tarih ve
Coğrafya Fakültesi Dekanlığı, 1948-1950 yılları arasında da Anka-
ra Universitesi Rektörlüğü yapmıştır.
1960 yılında Kurucu Meclis'e Devlet Başkanlığı Kontenjanın-
dan atanan Enver Ziya Karaı, 1960 Anayasası'nı hazırlayan komis-
yona da başkanlık etmiştir. 1960 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe
yükseltilen Enver Ziya Karaı, 1972 yılında Türk Tarih Kurumu
Başkanlığına seçilmiştir. 1976 yılında 43 yıl aralıksız sürdüdüğü
üniversitedeki görevinden emekli olan Karaı, 18 Ocak 1982 günü
geçirdiği bir kalp krizi sonunda yaşamını yitirene kadar Türk Tarih
Kurumu Başkanlığını sürdürmüştür. Tarih öğretmeni Fatma Karaı
ile evli olan Enver Ziya Karal'ın iki kızı vardır.
ÖGRETİM ÜYELİKLERİ
(Yurt İçinde)
ı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi:
- Yakınçağ Tarihi Doçentliği (1933-1940)
- Türk İnkılap Tarihi Doçentliği (1935-1940)
- Devletler Hukuku Tarihi Enstitüsü Siyasi Tarih Profesörü (Ek
Görev: ı942-43).
2. İstanbul Yüce Ülkü Lisesi Tarih Öğretmeni (Ek Görev:
1937-1940)
}. İstanbul Harp Akademisi Yüksek Komuta Kursu Siyasi Ta-
rih Oğretmeni (Ek Görev: 1938-1940).
İstanbul Harp Akademisi (Ek Görev: 1940-1943)
4. Ankara Üniversitesi (1940-1976)
- Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi:
- Yakınçağ Tarihi Doçenti (1940-41)
- Yakınçağ Tarihi Profesörü (1941-1976)
- Türk Inkilap Tarihi Profesörü (Ek Görev: 1941-1957)
- Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürü (Ek Görev: 1942-1960)
- Fen Fakültesi Türk İnkılap Tarihi Profesörü (Ek Görev:
1955-56).
- Siyasal Bilgiler Fakültesi Amme İdaresi Enstitüsü Orta Doğu
Tarihi Profesörü (Ek Görev: 1954-1955)
5. Ankara Mülkiye Yüksek Okulu Siyasi Tarih Öğretmeni (Ek
Görev: 1942-1944).
6. Ankara Harp Akademisi Türk İnkılap Tarihi Öğretmeni (Ek
Görev: 1945-1946).
7. Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Baş Tarih Ya-
zarlığı (Ek Görev: 1956-1959).
8. Ank~ra Gül~ane Ask.~riTıp Akademisi Türk Inkilap Tarihi
ve Atatürk Ilkeleri Oğretim Uyesi (1980-1982).
ÖGRETİM ÜYELİKLERİ
(Yurt Dışında)
1. Beyrut Amerikan Üniversitesi (Lübnan): Konuk Profesör
(1955).
2. Stanford Üniversitesi (California A.B.D.): (Rockfeller Foun-
dation) Konuk araştırmacı profesör olarak Hoover Enstitüsü'nde
1957-1959 yılları arasında Dağdeviren Kolleksiyonu ve Paris Barış
Konferanş.ı Belgeleri üzerinde bilimsel araştırmalar yapmış ve
Stanford Universitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Wayne Vuci-
nich'in derslerinde "Halifelik" konusunu işleyen seminerler vermiş-
tir.
3. Manchester Üniversitesi (İngiltere)'nde konuk profesör ola-
rak bulunmuştur (1962).
4. Columbia Üniversitesi (New York, A.B.D.) tarafından Near
and Middle East Enstitüsü'nde Yakınçağ Osmanlı Tarihi ve Türki-
ye CU~~1UriyetiTarihi konularında ders vermek üzere ~avet edil-
miştir. Universitede verdiği derslere ek olarak "O;smanlı Imparator-
luğu'nda Daimi Elçilik Müessesi' ve "Osmanlı Imparatorluğu'nda
Batılılaşma Hareketinin Başlangıcı" konularında seri konferanslar
vermiştir (1962-1963).
- Columbia Üniversitesi Hukuk Fakültesi: Üniversitede konuk
Profesör olarak bulunduğu 1962-1963 yılı yaz döneminde İslam
Tarihi dersleri vermiştir.
5. Tucson Üniversitesi (Arizona, A.B.D.)'nde 1964-65 ders yılı
ilkbahar döneminde konukprofesör olarak Türkiye Cumhuriyeti
Tarihi üzerine dersler vermiştir (N.A.T.O. Professor)
6. Columbia ÜniVersitesi (New York, A.B.D.) Near and middle
East Enstitüsü tarafından 1969-1970 ilkbahar döneminde Yakınçağ
Osmanlı Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi konularında .~ersler
vermek üzere davet edilmiş, değinilen dönemde Columbia Univer-
sitesi'nde konuk profesör olarak ders vermiştir.
ORD. PROF. DR. ENVER ZİYA KARAL'IN YAPITLARI
Kitapları
J. Fransa, Mısır ve Osmanlı ~mparatorluğu (1767-1802) İstan-
bul Universitesi Yayınları NO.63,Istanbul, 1938.
.. 2. Halet Efendi'in Paris Şüyükelçiliği (1800-1802) İstanbul
Universitesi Yayınları No.102, Istanbul, 1940.
3. Tarih Notları: Makaleler Konferanslar ve İncelemeler, İstan-
bul 1940.
- Tarih Nedir, Nasıl Yazılır?
-Tarihçilik Zihniyetinin Tekamülü
- Tarihin Devirlere Bölünmesi
- Arşiv ve Tarih
- Arşivlerimizin Kıymeti
-Tanzimattan Evvel Graplılaşma Hareketleri (1718-1839).
- Osmanlı Tarihine Dair Vesikalar
- Nizam-ı Cedide Dair Vesikalar
- Yunan Adalarının Fransızlar Tarafından İşgali ve Osmanlı-
Rus Münasebatı.
4. Konferanslar
- Yusuf Akçura
- Büyük Harpte Çanakkale
- İtilaf Devletleri ve İzmir
- Avrupa'ya Tahakküm için Yapılan Teşebbüslerin Tarihçesi
- Avrupa Türk İnkılabını Nasıl Görüyor? Başka Bir Tabirle,
Avrupa Türk Inkilabı Hakkında Ne Düşünüyor?
5. Tarihi Siyasi Notları
- Boğazlar Meselesi ve Avrupa
- İtalya ittihadı Nasıl Doğdu, Nasıl Başarıldı?
- İtalya'nın Akdeniz Politikası ve Safhaları
- İtalya'nın Akdeniz Siyaseti ve Safhaları
- Britanya İmparatorluğu
- Hasta Adam
- Onsekizinci Yüzyılda Fransa'da Öğretim ve Terbiye Fikirleri
- Napolyon ve Goethe
6. Selim III. ün Hatt-ı Humayunları (Nizam-ı Cedid), Türk Ta-
rih Kurumu Yayınları No.14, Ankara, 1942.
7. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (~iseler için Ders Kitabı), Birin-
ci Baskısı; Milli Eğitim Bakanlığı, Istanbul, 1942 (1961 baskısına
27 Mayıs İhtilali eklenmiş ve 1981 yılına kadar sürekli basılmıştır).
8. Osmanlı İmparatorluğu'nda İlk Nüfus Sayımı (1831), Başve-
kalet İstatistik Umum Müdürlüğü Neşriyatı, No.195, Ankara 1943.
9. İlk, Orta, Yeni ve Ya~ınçağ Tarihleri (Arif Müfid Mansel ve
Cavit Baysun ortak yapımı) IsJanbul, 1943.
ıo. Osmanlı Tarihi V. Cilt (Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devir-
leri) Türk Tarih Kurumu Yayını Ankara, 1947.
lL. Osmanlı Tarihi VI. Cilt (Islahat Fermanı Devri) Türk Tarih
Kurumu Yayını, Ankara, 1954.
12. Osmanlı Tarihi VII. Cilt (Abdülaziz Devri) Türk Tarih Ku-
rumu Yayını, Ankara 1956.
13. Osmanlı Tarihi VIII. Cilt (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat
Devirleri) Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1962.
14. Osmanlı Tarihi IX. Cilt (İkinci Meşrutiyet Devri) Türk Ta-
rih Kurumu tarafından yayı nlanmak üzeredir.
15. Atatürk'ten Düşünceler, Birinci Baskısı: İş Bankası Yayını
Ankara, 1956.
16. Atatürk ve Devrim (Konferanslar ve Makaleler (1935-
1978) Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1980.
Yayınlanan Belgeler
1.Osmanlı Tarihine Dair Vesikalar; Bonneval'in Osmanlı Bah-
riyesine Dair Raporu- Nizam-ı Cedid Hakkında Vesikalar- Osmanlı
Devletinin Durumuna Dair Rapor, Belleten Cilt IV, 14-15 Türk Ta-
rih Kurumu Yayını, Ankara, 1940.
2. Tanzimat Devrinde Rüşvetİn Kaldırılması için yapılan Te-
şebbüsler, Tarih Vesikaları Dergisi Cilt I, Sayı 1, Maarif Vekaleti
Yayını Haziran, 1941.
3. İngiltere'nin Akdeniz Hakimiyeti Hakkında Vesikalar, Tarih
Vesikaları Dergisi Cilt I, Sayı II, Maarif Vekaleti Yayını, Ağustos
1941.
4. Selim III Devrinde Osmanlı Bahriyesi Hakkında Vesikalar,
Tarih Vesikaları Dergisi Cilt I, Sayı III, Maarif Vekaleti Yayını
Ekim, 1941.
5. Ali Paşa'nın Trablusgarp Valisine Bir Tahriratı, Tarih Vesi-
kaları Dergisi Cilt I, Sayı IV, Maarif Vekaleti Yayını, Aralık 194ı.
6. Ragıp Efendi'nin Islahat Layıhası, Tarih Vesikaları Dergisi
Cilt I, Sayı V, Maarif Vekaleti Yayını, Şubat 1942.
7. Nizam-ı Cedid Hakkında Layıhalar, Tarih Vesikaları Dergi-
si, Cilt I, Sayı LV,VII, VIII, Maarif Vekaleti Yayını, Nisan 1942.
8. Mehmet Namık Paşa'nın Hal tercümesi, Tarih Vesikaları
Derğisi Cilt II, Sayı iX, Maarif Vekaleti Yayını, Kasım 1942.
9. Ya~uz Sultan Selim'in Oğlu Şehzade Süleyman'a Manisa
Sancağını Idare Etmesi için Gönderdiği Siyasetname, Belleten Vi,
21-22, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1942.
10. Ebubekir Ratıb Efendi'nin "Nizam-ı Cedid" Islahatı Hak-
kında Raporu, V. Türk Tarih Kongresi, III. Seksiyon.
Monografller: Türkçe
ı. Yunan Adalarının Fransızlar Tarafından İşg~li ve Osmanlı-
Rus Münasebetleri, Tarih Semineri Dergisi Sayı: I, Istanbul 1937.
2. Kayserili Mehmet Dayı ile Giritli Mustafa Dayı Nam Y01-
daşların .Amerika ve Avrupa Seyyehatları, Tarih Semineri Dergisi,
Sayı: 2, Istanbul, 1938.
3. Tanzimaftan Qnce Garplılaşma Hareketleri, Tanzimat I, Ma-
arif Vekaleti Yayını, Istanbul, 1940.
4. Halet Efendi Avrupa'yı Nasıl Görüyor? Türk Dili, Cilt: I, Sa-
yı: 6, Ankara, 1952.
5. İlk Öğretmen Okulu (Darülmuallimin) Nasıl Kuruldu, Türk
Dili, Ankara 1953.
6. Tarihte Türk-Alman Münasebetleri, Basın-Yayın ve Turizm
Müdürlüğü, Ankara, 1954.
7. Osmanlı Tarihinde Türk Dili Sorunu, (Bilim, Kültür ve Öğ-
retim Dili Olarak Türkçe) Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara
1978.
8. Tevfik Bıyıklıoğlu'nun "Trakya'da Milli Mücadele" Adlı
Eseri Hakkında, Belleten, XX, 77, Türk Tarih Kurumu Yayını, An-
kara 1956.
9. Birinci Dünya Sa:vaşı'ndan Lozan Muahedesine Kadar Tür-
kiye'nin Siyasi Olayları, Istanbul 1959.
lO. 27 Mayıs .İnkılabının Sebepleri ve Oluşumu, Milli Eğitim
Bakanlığı Yayını, Istanbul, 1960.
lL. Gülhane Hatt-ı Hümayununda Batının Etkileri, Belleten
Cilt: XXVIII, Sayı: 112, Türk Tarih Kurumu Yayını Ankara, 1964.
12. Atatürk'ün Biçimlendirdiği Eğitim (Atatürk ve Eğitim,
Türk Eğitim Derneği Yayını, Ankara 1982).
Monografiler: ingilizce-Fransızca
1. "La Transformation de la Turquie d'un Empire Oriental En
Un Etat Moderne et National", Cahiers d'histoire Mondiale, Vol.
IV, No.2, 1958.
2. "Historiography In Turkey Today", Middle Eastem Affairs,
October, 1959.
3. "Turkey: From Oriental Empire To A Modern National Sta-
te" The New Asia, The American Library, New York, 1965.
4. "L'Acculturation: Orient et Occident Apres l'Apparition de
l'Islam, Rapports i. Grand Themes, XII erne Congres International
des Sciences Historiques, Vienne 1965.
5. The Armenian Question, Ankara 1975.
6. La Question Armenienne, Ankara 1975.
7. La Turquie de 1912 a 1923.
8. "Atatürk As A Soldier" Revue International d'Histoire Mili-
taire, NO.50.
9. "The Principles of Kemali~!J1t1,Atatürk, Founder of a Mo-
dem State, ed. by Kazancıgil and Ozbudun, London, 1981.
10. The World's Textbooks On History: Türkiye Cumhuriyeti
Tarihi Kitabının Japonca Çevirisi, Tokyo, 1981.
11. "Non-Muslim Representatives in the First Constitutional
Assembly", Role of Christians and Jews In the Ottoman Empire,
ed. by Benjamin Braude and Bernard Lewis, New York, 1982.
12. "The Ottoman Empire and the Serbian Uprising 1807-
1812", The First Serbian Uprising, ed. by Wayne S. Vucinich, New
York,1982.
13. Atatürk and How He Became the Seat of Government TÖ-
BANK, Atatürk In His Hundredth Year.
Biyografiler
ı. Zarif Paşa'nın Hatıratı, Belleten, Cilt: IV, Sayı: 13, Türk Ta-
rih Kurumu Yayını, J940:
2. Sultan Abdülaziz (Fransızca, Hollanda'ya Gönderilmiştir).
3. Namık Kemal, Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Yayını, 1942.
4. Yusuf Akçura, Hayatı ve Eserleri, Kültür Dergisi, İstanbul
1942.
Makaleler: Gazetelerden
ı. Tarih Nedir? Nasıl Yazılır Tan, ı935.
2. Tarihçilik Zihniyetinin Tekamülü, Tan,1935.
3. Tarihin Devirlere Bölünmesi, Oluş, ı934.
4. Arşiv ve Tarih, Oluş 1934.
5. İtalyan İttihadı, Cumhuriyet. ı936.
6. İtalyan Müstemlekeciliği. Cumhuriyet. 1936.
7. İtalya ve Akdeniz (Dört Makale) Cumhuriyet, 1936.
8. Tarihte Boğazlar ve Avrupa, (Üç makale) Cumhuriyet, 1936.
9. İngiltere İmparatorluğu, Cumhuriyet, 1936.
10. XVIII'nci Yüzyılda Fransa'da Eğitim Fikirleri, Cumhuriyet,
1936.
11~Hasta Adam Osmanlı İmparatorluğu, Cumhuriyet, 1936.
12. Napolyon ve Goethe, Kültür Dergisi, 1936.
13. Quelques Reflections au Suject de la Nationalisation et de
Lasisation de l'Education en Turquie.
14. Arşivlerimizin Kıymeti, Oluş, 1939.
15. Çağdaş Demokrasinin Tarifi, Ulus. 1948.
16. Avrupa'da Milliyet Fikrinin Başlaması, Ulus. 1948.
17. Avrupa'da Laik devletin Tarihçesi Hakkında, Ulus, 1948.
18. Osmanlı İmparatorluğu'nda Hristiyan Halk Arasında Mlli-
yet Fikrinin Yayılması, Ulus, 1948.
19.Osmanlı Türklerinde Demokrasi Örnekleri, Ulus, 1948.
20. Yakınçağ'da Osmanlı İmparatorluğu'nda Yapılan Islahat
Hareketlerinde Avrupa Düşüncesinin Tesiri, Ulus, 1948.
21. Osmanlı Türklerinde Milliyet Fikrinin Gelişmesinde Türk
Dilinin Rolü, Ulus, 1948.
22. Nizam-ı Cedid, Ulus. 1948.
23. Abdülhamit II, Ulus, 1948.
Yayınlanmış Konuşmalar ve Konferanslar
ı. Avrupa Türk İnkılabmı Nasıl Görüyor, Bursa, 1936.
2. Dağ Başını Duman Almış, Zonguldak Halkevi, 1936.
3. Büyük Harpte Çanakkale Deniz Muharebesi, İstanbul, 1938.
4. İtilaf Devletleri ve İzmir, İstanbul, 1938.
5. Avrupa'ya Tahakküm için Yapılan Teşebbüsler, İstanbul,
1938.
6. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi 1944-
45 Ders Yılı Açış Söylevi.
7. Türkiye'de Cumhuriyet Fikri ve Cumhuriyet'in İlanı, Anka-
ra, 1945.
8. Atatürk'ün Siyaset Üzerine Düşünceleri, Ankara, 1946.
9. Atatürk ve Türk Tarih Tezi, Ankara, 1946.
10. Afetinan (Ortak yapıt) Atatürk Hakkında Konferansıar,
Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1946.
1ı. Afetinan (Ortak yapıt) Türk Devrim Tarihi Konferansıarı,
Dil ve Tarih Coğrafyası Fakültesi Yayını, NO.56.
12. Atatürk ve Gençlik, Ankara, 1948.
13. İnkılap ve Laiklik, Milli Tesanüt Birliği Yayını No.4, İstan-
bul 1954.
14. Türk İnkılabı ve Kadın, Ankara 1954.
15. Atatürk'le Gandi'nin Fikirlerinin Mukayesesi, Hindistan
Haberleri, 1955.
16. Atatürk'ün Askeri Şahsiyeti, Harp Okulu Yayınları, No.8,
Ankara, 1955.
17. Tarih Öğretimi.
18. G~nümüzde Atatürk ve Atatürkçülük, İzmir Barosu Yayın-
ları No.2, ızmir, 1975.
19. İsmet İnönü'nün ı. Ölüm Yıldönümü Anma Toplantısı,
T.K.K.,1974.
20. Tiyatro Sempozyumu; Tiyatro Araştırmaları Enstitüsü Dil
ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1978.
2 ı. VIII. Türk Tarih Kongresi (1976) Açış Söyle~i, Ankara
1979.
22. Atatürk'ün Büyük Söylevinin 50. Yıldönümü (1977) Açış
Konuşması, Ankara, 1980.
23. Önsöz, Belleten, Atatürk Özel Sayısı Ocak, 1981, Sayı 177.
24. IX. Türk Tarih Kongresi (1981) Açış Söylevi, Ankara.
Yayınlanmamış Konferansıar (Kayıtlı olanlar)
1. Birinci Cihan Harbinde Çanakkale, Topkapı Halkevi ve İs-
tanbul Yüksek Öğretmen Okulu,I 937.
2. Komünizm
ve Demokrasi, DTCF ve Ziraat Fakülteleri'nde
Ankara, 1948.
3. Atatürk ve Eğitim, İstanbul Atatürk Kız Lisesi, 13 Kasım
1956.
4. Osmanlı İslahat Hareketlerinde
Yabancı Devletlerin Müda-
halesi, DTCF Ankara, 25 Mart 1957.
5. Türkçe'nin İlim ve Öğretim Dili Haline Gelmesi, Edirne Ma-
arif Kültür Kurumu, i3 Şubat, 1957.
6. Tarih Öğretmeni, Edirne Kız Öğretmen Okulu, 14 Şubat
1957.
7. İkinci Cihan Harbinin Genel Sevk ve İdaresi, Milli Savunma
Akademisi, 18 Mart 1957.
8. İkinci Cihan Harbinde Türkiye, Milli Savunma Akademisi,
19 Mart 1957.
9. Dünya Umumi Efkan ve Atatürk, Ankara Maarif Koleji, Ka-
sım, 1959.
10. Atatürk ve Gençlik, Ankara Maarif Koleji, Kasım 1959.
1ı. Ziya Gökalp, Ankara Maarif Koleji, Aralık, 1959.
12. Komünizm
Hakkında, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi,
Ocak 1960.
13. Türk İnkılabının Özellikleri, Ankara Polis Koleji, Mart,
1960.
A.B.D. 'de Stanford Üniversitesi'nin Tarih Bölümünde Veril-
miş Konferansıar:
ı. The Reform Policy of Selim III (1958).
2. The Position of the Ottoman Caliphate (I959).
3. Turkeyand the Middle East (I959).
A.B.D. Seattle Üniversitesi'nde
(Washington) Konferans,
1970: Ortadoğu Tarihi
Ansiklopedi Maddeleri:
İnönü Ansiklopedisi
I. Ahmet III. Cilt: 1, Sayı: i65, İstanbul, 1940.
2. Atatürk, Cilt i, S: 719.
- Atatürk'ün Diplomatik Faaliyetleri
- Atatürk ve Miııi Eğitim
- Atatürk ve Adliye
- Atatürk ve Laiklik
- Atatürk ve Dil ve Tarih Çalışmaları
- Atatürk ve İktisat
- Atatürk ve İçtimai Hareketler
3. Barbaros Hayrettin Paşa, Cilt: 2, S.31 1.
4. Mahmut II
5. Sultan Mehmet V
6. Sultan Mehmet VI
Encyc10paedia Brittanica;
1. Abdülaziz
2. Abdülhamit i
3. Abdülhamit n
4. Abdülmecit
5. Ahmet i
6. Ahmet n
7. Ali Paşa, Mehmet Emin
8. Fuat Paşa, Mehmet
9. İbrahim i
10. İbrahim Müteferrika
11. Köprülü Mehmet Paşa
12. Köprülü Fazıl Ahmet Paşa
13. Köprülü Zade Hüseyin Paşa
14. Köprülü Zade Numan Paşa
15. KÖ'semSultan
16. Mahmut i
17. Mahmut n
18. Mahmut Nedim Paşa
19. Murad V
20. Mustafa i
21. Mustafa n
22. Mustafa ın
23. Mustafa LV
24. Osman n
25. Osman III
26. Osman Nuri Paşa
27. Reşit Paşa, Mustafa
28. Selim III
Çeviriler
1. W. Heyd: Yakındoğu Ticaret Tarihi (Histoire du Commerce
du Levant) Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1975.
2. Paul Harsen; Comment ont Ecrit Histoire (Milli Eğitim Ba-
kanlığı için çevrilmiştir.)
Basılmış Eleştiriler
ı. Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat'ın "Yakınçağ Tarihi" Hakkında
Tenkiderine Cevap, DTCF Dergisi, Ankara, 1948.
2. Prof. Dr. Akdes Nimet Kurat'ın "Ahmet III" Makalesi Hak-
kında Tenkiderine Cevap, DTCF Dergisi, Ankara 1948.
3. Tevfik Bıyıklıoğlu'nun "Trakya'da Milli Mücadele" Adlı
Eseri Hakkında Tenkit, Belleten, xx-n, Türk Tarih Kurumu Yayı-
nı, Ankara, 1956.
4. Tevfik Bıyıklıoğlu'nun "Trakya'da Milli Mücadele" Adlı
Eseri Hakkında, Revue Militaire, Paris.
Yurtiçi Özel Görevleri
ı. İstanbul Üniversitesi adına Türk Inkilap Tarihi Doçenti Ola-
rak Afyon'da Büyük Zaferi Kutlama Töreni, Afyon, 1937.
2. Birinci Maarif Şurası, Maarif Vekaleti Üyesi, Tarih Öğreti-
mi ve Tarih Kitapları Komisyonu Raportörü, Ankara, Temmuz
1937.
3. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Semineri Der-
gisi Müdürlüğü, 1937-1938.
4. Milli Talim ve Terbiye Dairesi Üyeliği, Maarif Vekaleti,
Ankara, 1940-1944. ,
5. Türk Tarih Kurumu Üyesi, Ankara, 1941.
6. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türk İnkılap Tarihi Enstitü-
sü Müdürlüğü, 1942- ı945, 1949-1956, 1959-1960.
7. Türk Tarih Kurumu Yönetim Kurulu Üyesi, 1943.
8. İkinci Maarif Şurası Maarif Vekaleti Üyesi, Tarih Kitapları
Raportörlüğü, Ankara, Haziran, ı943.
9. Dördüncü Dil Kurultayı Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
Temsilcisi.
10. Ankara Üniversitesi Haftası Erzurum ve Kars Kentlerini
Ziyaret, Ekim, 1943.
11. Gaziantep ve Urfa'da Ankara Üniversitesi Haftası Heyetine
Başkanlık, Ekim, 1945.
12. Beşinci Dil Kurultayı, DTCF, Temsilcisi, Ankara ı945.
13. Üçüncü Maarif Şurası DTCF Temsilcisi.
14. Dördüncü Maarif Şurası DTCF Temsilcisi, Ankara, 1949.
15. Türk Tarih Kurumu Genel Sekreterliği, Ankara, ı949.
16. Türk Dil Kurumu üyeliği, Altıncı Dil Kurultaına Başkanlık,
Ankara, ı949.
17. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Üyeliği, DTCF Tem-
silciliği, 1949-1950.
18. Milli ~ğitim Bakanlığı Anıt Onarım Projeleri Merkez Da-
nışma Kurulu Uyeliği, Mart. ı950.
19. Maarif Vekaleti Müzeler Kurma Danışma Komisyonu üye-
liği (1950-1951).
20. Ankara Üniversitesi
Senatosu Üniversitelerarası
Kurul
Temsilciliği, 1951-1953.
21. Türk Dil Kurumu Yedinci Dil Kurultayı Başkanlığı, 1951.
22. Türkiye Turizm kurulu Fahri Başkanlığı, Ankara, Temmuz
1951.
23. Türkiye Turizm Kurulu Hami Başkanlığı, Ankara, Aralık
1952.
24. Maarif Vekaleti Adına Atatürk'ün Selanik'te Doğduğu Evin
Müze Yapılması için Eşi Fatma Karaı ile Birlikte Görevlendirilme,
1952-1953.
25. Maarif Vekaleti İstanbul'un Fethinin 500'ncü Yıldönümü
Kutlama Komisyonu Başkanlığı, 1953-1954.
26. Maarif Vekaleti Türk Kültür Eserleri Koruma Komisyonu
Başkanlığı, 1953- ı954.
27. Ankar~ Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Türkiye Or-
tadoğu Amme Idaresi Enstitüsü Profesörü, 1954.
28. Türk Dil Kurumu Sekizinci Türk Dil Kurultayı, Temmuz
1957.
29. Kurucu Meclis Üyesi 1960-61.
30. Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyonu Başkanı 1960-
1961.
31. Milli Eğitim Bakanlığı Din Eğitimi Komisyonu Üyeliği,
1963.
32. Kars, Erzurum, Trabzon illerinde UNESeD Türkiye Milli
Komisyonu'nca düzenlenmiş Memleket Haftası, Haziran, ı964.
.. 33. )'arih Boyunca Türk-Rus İlişkileri Yarışma Komisyonu
Uyeliği, Istanbul Eylül, 1966.
34. Milli Eğitim Bakanlığı Yedinci Maarif Şurası Üyeliği,
1967.
35. Kütahya'da UNESeO Milli Eğitim Komisyonunca Düzen-
lenen Memleket Haftası, Şubat 1967.
36. UNESeD Milli Komisyonu'nca Düzenlenen Tevfik Fikret
Haftası, Ankara, 1967
37. UNESeO M.illi Komisyonunca Düzenlenen Balkan Mem-
leketleri Konferansı, Istanbul, Ekim, 1966.
38. Adana ve Mersin'de UNESeO Milli Komisyonunca Dü-
zenlenen Memleket Haftası, Aralık, 1967.
39. Türk Tarih Kurumu Başkanı 1972-1982.
Yurtdışı Özel Görevler
ı. paris Biblotheque National ve Archive National'da Osmanlı
Tarihi Uzerine Çalışmalar, 1938.
2. Atina (Yunanistan) Fransız Arkeoloji Mektebi 100. Yıldönü-
mü'nde DTCF Temsilcisi, 1947.
3. Paris'te XXI. Şarkiyatçılar Kongresi Türkoloji Seksiyonu
Başkanı,23-31 Temmuz 1948.
4. Utrecht (Hollanda) Hazırlayıcı Üniversiteler Konferansı, LO
Şubat-6 Mart, 1950.
5. Tahran (İran) Birleşmiş Milletler Semineri LO Şubat-6 Mart
1950.
6. Nice (Fransa)de Birinci Üniversiteler Konferansı'nda Anka-
ra Üniversitesi Temsilcisi, 3-9 Ocak, 1951.
7. Roma (İtalya)da Milletlerarası Tarih İlimleri Kongresi'nde
DTCF Temsilcisi, 4-11 Eylül, 1955.
8. İstanbul'da İkinci Üniversiteler Konferansı'nda Ankara Üni-
versitesi Temsilcisi.
9. Rockfeller Foundation Yalova Konferansı 6-8 Temmuz,
1953.
10.)ngiliz Kültür Heyeti Adına İngiltere'de Manchester ve
Londra Unİversitelerini Ziyaret, Mayıs 1962.
ıı. UNESCO Komisyonu Çekoslovakya Haftasında Türkİye
Milli Komisyonu Temsilcisi, Kasım, 1963.
12. Dışişleri Bakanlığı Adına Beyrut, Kahire, Tunus ve Fas'ta
Ortadoğu Memleketleri Haftası, Kasım, ı966.
13. Türk Tarih Kurumu Adına Moskova Uluslararası Tarih
Kongresi Ekim, ı966.
14. Uluslararası Tarih Kongresi, San Francisco, Califomia,
ABD 1970.
15.T.c. Adına Strasbourg Avrupa Konseyi Müfettişliği, ı971.
16. UNESCO-Balkan Devletleri Ulusal Konferansı, Nisan,
1972.
17. Bruxelles (Belçika) Dünya Akademiler Birliği Türk Tarih
Kurumu Temsilcisi, Haziran, 1972.
18. Türk Tarih Kurumu Adına Aşkabat, Türkmenistan'da Orta
Asya Medeniyetleri Konferansı 3 Eylül-3 Ekim 1972.
19. Tiflis Üniversitesi Daveti 1972.
20. UNESCO Genel Konferansı Fransa, 1972.
21. Tarih Kurumu Adına San Francisco İkinci Cihan Savaşı,
Tarihi Kongresi, Ağustos, 1975.
22. İran UNESCO Komisyonu Konuğu Olarak İran'ı Ziyaret,
Haziran 1973.
23. Sovyet Akademisinin 250. Yıldönümü Daveti: Moskova,
Leningrad, Ekim, 1975.
24. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu adına Güneydoğu Av-
rupa Etüdleri Derneği Toplantısı, Hamburg (Almanya), ı976.
25. Romanya Hükümeti'nin Konuğu olarak Romanya Ziyareti
Haziran, ı976.
26. Güneydoğu Avrupa Etüdleri Konferansı, Bükreş, Romanya
Kasım, 1976.
27. Güneydoğu Avrupa Etüdleri Komitesi, Atina (Yunanistan)
21-27 Mayıs, 1977.
28. Türk Tarih Kurumu Başkanı olarak İsrail Hükümeti Daveti,
Ağustos, 1977.
29. Türk Tarih Kurumu Başkanı olarak Kıbrıs Hükümeti Dave-
ti, Ağustos, 1977.
30. Siyasal Tarih Etüdleri Kongresi, Moskova-Sibirya, Eylül-
Ekim, 1977.
~1. Millet Meselesi Konferansı, Princeton, A.B.D. Haziran
1978.
32. UNEseo
Merkezi Paris'te, ONESeO Genel Sekreterliği
Orta Asya Medeniyetleri Tarihi Konferansı, Ekim, 1978.
33. UNESeO Genel Konferansı, Paris, Ekim-Kasım 1978.
34. Güneydoğu Avrupa Etüdleri Komisyonu Toplantısı, Buda-
peşte, (Macaristan) Şubat, 1979.
35. Orta Asya Medeniyetleri Özel Komisyonu, UNESeO, Pa-
ris (Fransa) Nisan 1979.
36. T.B.M.M. Bahçesine Konulacak Atatürk Heykeli Yapımını
Teftiş (Senato Adına) Budapeşte (Macaristan), Ağustos, 1980.
37. UNEseo
Genel Konferansı, Belgrad, (Yugoslavya), Ey-
lül-Ekim ı980.
38. Histoire de I'Humanite Komite Toplantısı, UNESeO Tem-
silcisi Atina, Haziran, 198i.
39. Devlet Başkanı Kenan Evren'den Bulgar Devlet Başkanı
Todor Jivkov'a Mesaj, Sofya (Bulgaristan), 19Ekim, i98 ı.
40. Polonya'da Atatürk'ün 100. Yıldönümü Kutlama Törenine
Katılma, Yarşova, Ekim, ı98 ı.
4 ı. Budapeşte (Macaristan)'da Atatürk'ün 100. Yıldönümü
Kutlama Törenine Katılma, Ekim, 1981.
42. Boğaziçi Üniversitesi Uluslararası Atatürk Konferansı 9-13
Kasım, 1981.
Devlet işlerine ilişkin Raporlar
ı. M~arif Yekaletine: Fransız Kütüphane ve Arşivlerinde Türk
Tarihine Ilişkin Belgeler, 1938.
.. 2. İstanbul. Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne: Ortaöğretimle
Universitelerin Ilişkisi, 1938.
3. Maarif Yekaletine: Ortaöğretirnde Tarih Öğrenimi ve Kitap-
ları 1940- ı94 ı.
4. Maarif Yekaletine: Resmi Evrak Ye Defterlerden Gereksiz-
lerinin Yok Edilmesi Hakkında Nizamnameye İlişkin, ı94 ı.
5. Ankara Üniversitesi Rektörlüğü'ne: Göçler Ye Göçmenler
Sorununa İlişkin, 1950.
i
6. İçişleri Bakanlığı'na: Galip Hoca Senaryosunun Türk İstiklal
Savaşı Olaylarına Uygunluğuna Ilişkin.
7. Maarif Vekaletine:.Atatürk'ün
S~lanik'te Doğduğu Evin Mü-
ze Haline Getirilebilmesi Için Gereken Işler, 1953.
8. Maarif Vekaletine ve ilgili makamlara: Atatürk'ün
Sela-
nik'teki evinin müze haline getirilmesi için yapılmış çalışmalar ve
belgeleri,1953.
9. İlgili Makamlara: Batı Trakya Hakkında,I 954.
ıo. İlgili Makamlara: Orta Doğu Ülkeleri ve Türkiye, 1954.
1ı. Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü'ne: Yeni Türkiye, 1957.
12. Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü'ne: Türkiye 1956 Kitabı
Hakkında.
13. Harp Tarihi Dairesi Reisliğine: Emekli Tuğgeneral Sıtkı
Okan'ın "Birinci Büyük Harp ve Sebepleri" başlıklı yapıtı hakkın-
da, 1957.
14. Harp Tarihi Dairesi Reisliğine: Emekli Kurmay Albay Tev-
fik Bıyıklıoğlu'nun
"Mondores Mütarekesi ve Tatbikatı" başlıklı
yapıtı hakkında, 1957.
15. Harp Tarih\ Dairesi Başkanlığı'na:
Emekli Tümgeneral
Hakkı Güvendik'in "Istiklal Harbi 14 Mayıs-l2 Eylül 1919" başlık-
lı yapıtı hakkında, 1957.
16. Harp Tarihi Dairesi Reisliğine: Emekli General Erkilet'in
"Kore Harbinde Türk Tugayı" başlıklı yapıtı hakkında, 1957.
17. Harp Ta~ihi Dairesi Başkanlığı'na: Emekli Kurmay Albay
Rahmi Apak'ın "Istiklal Harbi 12 Eylül 1919-23 Nisan 1920" baş-
lıklı yapıtı hakkında, 1957.
18. Harp Tarihi Dairesi Reisliği'ne: Bir komisyon tarafından
yazılan "Balkan Harbi" başlıklı yapıt hakkında, 1957.
19. Harp Tarihi Dairesi Reisliğine: İstiklal Harbi tarihinin ya-
zılması talimatı hakkında, ı957.
