Prof.Dr. Oktay Aslanapa
17.12.1914 – 01.04.2013 01 Ocak 1970
Prof. Dr. Oktay Aslanapa, Türk Sanatı alanındaki çalışmaları ile yeri doldurulamayacak, ilk Sanat Tarihçilerinden birisidir. Oktay Aslanapa 17 Aralık 1914 tarihinde, Kütahya’da doğmuştur. İlk ismi Murtaza Hasip Ata olan Aslanapa, Milli Mücadele yılarında Kütahya’da eğitimine başlamıştır. İlk ve Orta Okulu Kütahya’da Lise eğitimini Bursa Erkek Lisesi’nde 1934 yılında tamamlamış ve aynı yıl İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi’nde kaydolmuş ve 1938 yılında Tarih, Felsefe ve Coğrafya Lisanslarıyla üniversitenden mezun olmuştur. Milli Eğitim Bakanlığı’nın açtığı sınav sonunda Almanya’ya, Marburg Lahn Üniversitesi’ne Türk-İslam Sanatı alanında ihtisas yapmak üzere gitmiştir. Bir yıl burada kaldıktan sonra 1939 yılında II. Dünya Savaşı başlaması üzerine ülkesine geri dönmüştür. Askerlik görevini tamamladıktan sonra ikinci kez Almanya’ya gitmiştir. Ancak sanat tarihi eğitimi almak üzere Viyana Üniversitesi’nde eğitimine devam etmiştir.
Viyana Üniversitesi iken Aslanapa “Die Osmanischen Beitrage Zur İslami Schen Baukunts (Osmanlı Yapı Sanatının İslam Mimarisine getirdiği Yenilikler) isimli doktora tezini hazırlamıştır ve 1943 yılında ülkesine geri dönmüştür. Aslanapa İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde yeni kurulan Sanat Tarihi kürsüsünde 1943 yılında asistan olarak göreve başlamıştır. O dönemde, Viyana’da doktora yaptığı hocası Prof. Ernst Diez İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesin’de yeni kurulan Sanat Tarihi Kürsüsüne davet edilmiştir. Bu durum Aslanapa ve Prof. Diez’in birlikte çalışmaları yürütmesine vesile olmuştur. 1948 senesine gelindiğinde Aslanapa, “Osmanlı Devrinde Kütahya Çinileri” isimli doçentlik tezini hazırlamıştır. 1950 yılına kadar Ernst Diez ile çalışmalarını devam ettirmiştir. 1960 yılına gelindiğinde Aslanapa Profesör ve Sanat Tarihi Kürsüne başkanı olmuştur. Üç sene sonra ise Sanat Tarihi Enstitü Müdürlüğü’ne seçilmiştir. 1983 yılında yaş sınırından dolayı emekli olmuş ve emekli olduktan sonra yurtdışında görev almıştır. 1984 Roma Üniversitesi’nin daveti üzerine İtalya’ya gitmiş ve misafir öğretim üyeliği yapmıştır. Burada Türk İslam Sanatı dersleri vermiştir.
Günümüze kadar pek çok akademisyen yetiştiren Aslanapa ilerleyen yaşına rağmen İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü ve Mimar Sinan Üniversitesi’nde doktora dersleri vermeye devam etmektedir.
ESERLERİ
Oktay Aslanapa, hazırladığı çok sayıda kitabı yüzden fazla makalesi ile Türk Sanatı’na katkıları ile ismi unutulmayacak şahsiyetlerdendir. Yayınlarının çokluğu Aslanapa’nın bu alandaki gayret ve emeğinin en açık göstergesidir. Türk Sanatının farklı dallarında öne çıkmış eseri günümüzde de ilk başvuru kaynakları arasında yer almaktadır. Aslanapa’nın tespit edilebilen 41 (daha fazla da olabilir) adet kitabı, Türkçe ve yabancı dillerde yazılmış makale, bildiri ve ansiklopedi maddesi olarak hazırlanmış yaklaşık 145 adet yazısı bulunmaktadır. Aslanapa, Türk Sanatını bir bütün olarak değerlendirmiş ve hazırlamış olduğu eserleri de hep bu doğrultuda vurgulamıştır. “Tük Sanatı” adıyla iki cilt olarak hazırladığı kitabı Sanat Tarihi için bir başyapıt nitelliğindedir. Ayrıca Yüzyıllar Boyunca Türk Sanatı- 14. Yüzyıl, Osmanlı Devri Mimarisi, Türk Halı Sanatı, Osmanlı Devri, Mimarisi, Mimar Sinan Hayatı ve Eserleri eserlerin sadece birkaçıdır. Bu eserleri konu açısından ne kadar geniş bir alanda çalışıldığının göstergesidir. Aslanapa hazırladığı çok sayıda yayının yanında ayrıca Sanat Tarihi Yıllığı, Prof. Ernst Diez, Prof. Kurd Erdmann, Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı gibi Armağan Kitaplarının yayınlanmasına öncülük etmiştir.
Aslanapa sadece yayınları Türk Sanatı’na hizmet etmemiş yurtiçinde ve yurt dışında da pek çok sempozyum ve toplantıya katılmıştır ülkesini temsil etmiştir. Milletler Arası Türk Sanatları Kongresi’nin ilk toplantılarından itibaren daimi üyeliğini yapmış, Halı ve Çini başta olmak üzere çeşitli kongre ve sempozyumlarda tebliğler sunmuştur. Ayrıca yurtdışında da bulunmuştur. İlk olarak 1964 senesinde Afganistan’da Kabil’e gitmiştir. Burada Türk Sanatı ve özellikle Gazneli Sanatı üzerine araştırma yapmıştır. 1984 yılında emekli olduktan sonra İtalya’da Roma Üniversitesi’nde misafir öğretim üyeliği yapmıştır. 1986 yılında Olso, Göteborg ve Stockholm’da seri konferanslara katılmıştır. 1993 yılında “The Islamıc Capitals and Cities-Oıcc-Awards for Writings” ödülümü almıştır. Aynı yıl Doktorasını yaptığı Viyana Üniversitesi’nden, Viyana Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. H. Friesinger tarafından “Altın Diploma” belgesi kendisine verilmiştir.
Aslanapa, çok sayıda Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri hazırlatmıştır. 1963–1983 yılları arasında yaptırmış olduğu lisans tezlerinin sayısı 698’dir. Ayrıca Aslanapa, 25 adet de doktora tezi hazırlatmıştır ve doktora tezi hazırlattığı öğrencilerinin hepsi günümüzün önemli akademisyenlerindendirler.
Aslanapa’nın Türk Sanatı’na en Büyük Katkılarından biriside Türkiye’de ilk sistemli Türk-İslam dönemi kazıları başlatması olmuştur. 1960’dan itibaren ilk sistemi kazıları Oktay Aslanapa tarafından yapılmıştır. İlk kazısı 1961 yılında Diyarbakır İç Kale Artuklu sarayı kazısıdır. Daha Sonra sırasıyla İznik Orhan Gazi İmareti (1963–1964), Kayseri Kaykubadiye Sarayı (1964), Kalehisar Kazısı (1965- 1966), Karahisar Keramik Fırınları Kazısı (1965), Afyon, Hisarardı Medresesi( 1965), İznik Stuko Buluntuları Kazısı ( 1968), Bursa, Yenişehir Reyhan Paşa Lahti ve etrafında yapılan kazılar (1969), Eski Van Ulu Cami Kazısı (1970–1972), İznik Çini Fırınları kazısı ( I. Dönem 1963- 1965, II. Dönem 1981 yılında başlamış ve devam etmektedir).
