2015'in En Büyük Riskleri
Sedat Laçiner 01 Ocak 1970
Uluslararası İlişkileri ve ABD’yi doğru okuyabilmek için Amerikan think tank dünyasını yakından takip etmek gerekir. Çünkü ABD’de dış ilişkiler Hükümet - think tanklar ve akademik dünya arasındaki yakın ilişkiler ile şekillenir.
Bu tabloda Dış İlişkiler Konseyi’nin (The Council on Foreign Relations - CFR) özel bir yeri vardır. 1921 yılında kurulan Konsey, ABD dış siyasetini belirleyen ve/veya etkileyen çok sayıda üyeden oluşur.
Bu etkili kuruluş geçenlerde 2015 yılının risklerini içeren bir analiz yayımladı. Önleyici Öncelikler Anketi diyebileceğimiz bu çalışma için 2.200 hükümet görevlisi, dış politika uzmanı ve akademisyen ile görüşülmüş. Bu topluluk ABD dış siyasetini şekillendiren ve yürüten kişilerden oluşuyor. İşte, bu kişilere göre yer kürede 34 ciddi kriz riski bulunuyor ve dünya öncelikle bu riskler üzerine odaklanmalı.
Konsey’in araştırmasına göre 34 riskin 10 tanesi çok ‘yüksek risk’ içeriyor, yani kırmızı alarm veriyor. Konsey, yüksek riskli bölgeleri ABD’nin kısa sürede askeri müdahale ihtimali olan veya Amerikan çıkarlarına doğrudan tehdit oluşturan yerler olarak belirlemiş.Çalışmaya göre 10 kırmızı alarm veren krizin 6’sı bölgemizde yaşanıyor. Bunlar, Filistin-İsrail arasında şiddetin artma riski, Suriye’de iç savaş, Irak’ta iç savaş ve mezhepsel şiddet, Afganistan’da yükselen şiddet ve istikrarsızlık ve İran nükleer krizi. En son anlaşma ile İran nükleer krizi ‘yüksek düzeyli risk” olmaktan en azından şimdilik çıkmış görünüyor.
TÜRKİYE DE RİSK BÖLGESİ
Araştırmaya göre yerküre üzerinde 10 adet de orta riskli önlenmesi öncelikli risk noktası bulunuyor. Çalışmaya göre ‘orta düzeyde riskli’ sayılan yerler ABD çıkarlarını tehditte ikinci düzeyde olan, ancak Amerika’nın müttefiklerini doğrudan etkileyen yerler. Başka bir deyişle bu risk bölgelerinde ABD’nin ortakları çok acil tehdit altında, ancak ABD için tehlike ikincil.
İlginçtir raporda sayılan 10 ‘orta düzeyde riskli’ noktanın 7’si yine Türkiye’nin etrafında ve hatta bunlardan biri de bizzat Türkiye’nin kendisi. CFR, diyor ki “Türkiye’de siyasi şiddet riski var”. Konsey’in bunu temellendirdiği konu ise PKK ve Kürt Sorunu. Konsey’e bağlıÖnleyici Aksiyon Merkezi, Suriye’deki iç savaşın Türkiye’ye yayılma (spill-over) etkisi gösterdiğini, bunun PKK’yı etkilediğini ve Türkiye’de siyasi şiddet riskini arttırdığını öne sürüyor.
Çalışmada PKK’nın sınır dışına çekilmeyi reddettiği ve temel hedefinin özerk bir Kürt devleti kurmak olduğu söyleniyor. Rapora göre Kürtlerin özerk bir Kürt devleti oluşturmayı başarması bölgedeki diğer Kürt bölgelerinde de ayrılıkçı hareketleri hızlandıracaktır.
Raporda ciddi çatışma riski barındıran diğer yerler ise Ürdün’de ve Lübnan siyasi istikrarsızlık ve şiddet ve Arap Yarımadası’nda El Kaide’nin güçlenmesi de sayılıyor. Eğer tahminler doğru çıkar ise bunun Türkiye’ye etkisi hiç şüphesiz çok yüksek bir düzeyde olacaktır.
ERMENİSTAN-AZERBAYCAN SAVAŞI RİSKİ
Raporda 14 risk bölgesi ise ‘düşük riskli bölgeler’ diye sayılmış. Ancak yanlış anlaşılmasın, Konsey diyor ki bu bölgelerde çatışma ve kriz ihtimali çok yüksek, çok sayıda insan bundan etkilenebilir, ancak bu noktalardaki krizlerin ABD üzerindeki etkisi oldukça düşük bir düzeyde kalacaktır. Ayni ABD’ye bir şey olmaz belki ama o ülkelerde yaşayanlar çok yüksek risk altında.
İşte, bu şekilde yüksek riskli 14 noktadan biri de Ermenistan ve Azerbaycan. Amerikan Dış Politika Konseyi diyor ki iki ülke arasında bir savaş muhtemel ve bunun de bölgeye büyük zararları olur. Çalışmaya göre çatışmanın en önemli emaresi sık sık ihlal edilen ateşkes.
Eğer Azerbaycan ile Ermenistan savaşı başlarsa bundan en çok etkilenen ülkelerden birinin de Türkiye olacağı muhakkak.
Sonuç olarak, analize baktığımızda yeryüzündeki 34 çok yüksek risk taşıyan noktadan 14’ü ülkemizin çevresinde. Kısacası, Türkiye oldukça riskli günlerden geçiyor.
Ümit ederiz CFR yanılır ve riskli saydıkları tüm bölgelerde kısa sürede barış ve huzur sağlanır. Ancak unutmamak gerekir ki ABD dış politika bürokrasisi, karar alıcıları, uygulayıcıları ve ideologlarının görüşlerini yansıtan bu liste dikkate alınması gereken bir listedir.
Çalışma ile ilgili daha geniş bilgi için: http://www.cfr.org/global/global-conflict-tracker/p32137#!/?marker=22
